Φανταστείτε έναν τόπο όπου ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει, όπου οι πέτρες μιλούν ιστορίες αιώνων και η φύση αγκαλιάζει αρχαία μυστικά. Αυτός είναι ο Ταΰγετος, και ειδικότερα η Μέσα Μάνη, μια χερσόνησος άγριας ομορφιάς και βαθιάς ιστορίας, που εδώ και αιώνες έχει γοητεύσει ταξιδιώτες και ιστορικούς. Ωστόσο, όπως αποδεικνύεται, η ιστορία της δεν έχει πάντα αποδοθεί με ακρίβεια. Ένας Μανιάτης λάτρης του τόπου, επιχειρεί να αποκαταστήσει την αλήθεια, ξεδιπλώνοντας τις «πλάνες» των ιστορικών και φωτίζοντας τις πραγματικές ονομασίες και τις κρυμμένες γωνιές αυτής της μοναδικής περιοχής.
Το Κριτήρι: Εκεί που η Μάνη «Κόβεται» στα Δύο
Στην καρδιά της Μέσα Μάνης, η χερσόνησος του Ταϋγέτου διακόπτεται απότομα, δημιουργώντας έναν εντυπωσιακό γεωγραφικό σχηματισμό που ονομάζεται Κριτήρι. Σε ύψος 470 μέτρων, αυτή η φυσική τομή ενώνει δύο ιστορικούς λιμένες: τον Ψομαθιά (γνωστότερο ως Πορτοκάγιο) στον Λακωνικό κόλπο και τον Αχίλλειο (τη σημερινή Πλατειά Άμμο) στον Μεσσηνιακό.
Ένας μικρός, αλλά σημαντικός, ισθμός μήκους 500 μέτρων και ύψους άνω των 100 μέτρων ενώνει τους δύο κόλπους. Στο στενότερο σημείο του, το μονοπάτι που διασχίζει τη ράχη του είναι τόσο μικρό που ένας άνθρωπος μπορεί να ρίξει πέτρα και στις δύο θάλασσες – μια ζωντανή απόδειξη της μοναδικότητας του τοπίου!
Από τον Αχίλλειο, η γη υψώνεται απότομα προς το θρυλικό ακρωτήριο Ταίναρο (Κάβο Ματαπά), την άκρη του κόσμου για τους αρχαίους. Σε αυτό το υψόμετρο, μήκους 4.500 και πλάτους 1.500 μέτρων, ξεπροβάλλει ένα μικρό οροπέδιο από κοκκινόχωμα, οι Μνιανές ή Κοκκινόγεια.
Οι Μνιανές: Ένα Μπαλκόνι στο Αιγαίο
Από τις Μνιανές, η θέα κόβει την ανάσα. Προς τη δύση, το βλέμμα χάνεται στην απεραντοσύνη της Μεσογείου. Είναι ένα θέαμα που αργά, μα σταθερά, ζωντανεύει: ένας αχνός καπνός μεταμορφώνεται σε πλώρη, σε κατάρτια, και τελικά σε ένα μεγαλοπρεπές ατμόπλοιο που περνά μπροστά από τον φάρο του Ταινάρου.
Προς τα νοτιοανατολικά, τα Κύθηρα απλώνονται τόσο κοντά, που σχεδόν μπορείς να αγγίξεις τη γειτονιά τους. Οι λεπτομέρειες είναι εκπληκτικές: οι πόρτες των σπιτιών, τα παράθυρα, τα ζώα, ακόμα και η διάκριση ανάμεσα σε ελιές και συκιές. Είναι μια οπτική ψευδαίσθηση που σε κάνει να πιστέψεις ότι μπορείς να αγκαλιάσεις τη θάλασσα με μια απλή κίνηση των χεριών!
Αριστερά, διακρίνονται οι ακτές του Κάβο Μαλιά, η Ελαφόνησος και τα Βατικα (Νεάπολη). Και δεξιά των Κυθήρων, μια αχνή γραμμή στο βάθος, εκεί που ο ουρανός συναντά τη θάλασσα, αποκαλύπτει τη σιλουέτα της μακρινής Κρήτης, σχηματισμένη από τα επιβλητικά Λευκά Όρη.
Οι «Πλάνες» των Ονομάτων: Διορθώνοντας την Ιστορία
Ο συγγραφέας επιμένει στην ανάγκη αποκατάστασης των σωστών ονομασιών, καθώς πολλοί ιστορικοί έχουν παρερμηνεύσει τα τοπωνύμια.
1. Το Πορτοκάγιο: Επιστροφή στον Ψομαθιά
Ο σημερινός λιμένας Πορτοκάγιο, γνωστός για την ασφάλειά του και την ικανότητά του να φιλοξενεί μεγάλα πλοία, φέρει λάθος όνομα, σύμφωνα με τον συγγραφέα. Οι αρχαίοι τον αποκαλούσαν Ψαμαθούς, ένα όνομα που οι ντόπιοι διατηρούν ακόμα και σήμερα ως Ψομαθιά.
Το όνομα Πορτοκάγιο δόθηκε από τους Βενετούς (“Porto Cailles”), που σημαίνει “λιμάνι των ορτυκιών”, καθώς ήταν ο τελευταίος σταθμός τους πριν τη μεγάλη πτήση προς την Κυρηναϊκή. Ωστόσο, η αυθεντική ονομασία, η οποία αποδεικνύεται και από τα ερείπια της αρχαίας πόλης “Ψαμαθούς” λίγο πιο πάνω από την αμμουδιά, θα έπρεπε να αποκατασταθεί.
2. Η Πλατειά Άμμος: Ο Αρχαίος Αχίλλειος Λιμήν
Δυτικά του Ψομαθιά, στον Μεσσηνιακό κόλπο, βρίσκεται ο λιμένας που σήμερα ονομάζεται Πλατειά Άμμος. Στην αρχαιότητα, ονομαζόταν Αχίλλειος λιμήν. Στο κέντρο της παραλίας δεσπόζει ένας πανύψηλος βράχος που τη χωρίζει στα δύο, με το μικρό χωριό Μαρμάρι στην κορυφή του. Αυτός ο βράχος σήμερα λέγεται Αχιλλάτσικος – Αχιλλειάτικος, Αχίλλειος, επιβεβαιώνοντας την αρχαία ονομασία του λιμανιού.
Δυστυχώς, σε πολλούς ξένους χάρτες, το χωριό αναγράφεται λανθασμένα ως “Marinari”, αποτέλεσμα μιας κακής μεταγραφής. Ο συγγραφέας προτείνει την αποκατάσταση των ονομάτων: Αχίλλειος λιμένας και Αχίλλειο για το χωριό Μαρμάρι.
Η Πύλη του Άδη και οι Γηστέρνες: Ένα Μυστήριο στο Τέρμα της Γης
Πριν φτάσουμε στην άκρη του Ταινάρου, συναντάμε τον όρμο του Ασωμάτου ή των Γηστερνών στον Λακωνικό κόλπο. Εδώ, πέρα από τη φυσική ομορφιά, κρύβεται ένα από τα πιο συναρπαστικά αρχαία έργα της περιοχής.
Στη βραχώδη ακτή του όρμου, βρίσκονται πολυάριθμα σκαλίσματα στον βράχο: μικρά δωμάτια, καθίσματα, πεζούλια, σκαλοπάτια, ακόμη και οχετοί για τα όμβρια ύδατα. Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι οι Γηστέρνες – τεράστιες, λαξευμένες στο βράχο και χτισμένες εσωτερικά με τούβλα, μοιάζουν με πελώριες φιάλες, διατηρώντας ακόμα και σήμερα νερό. Από αυτές τις μοναδικές δεξαμενές πήρε το όνομά του ο όρμος.
Αλλά το μεγαλύτερο μυστήριο κρύβεται στην καρδιά του όρμου: ένα τεράστιο, τετράγωνο σκάλισμα στους βράχους, με διαστάσεις περίπου 8-10 μέτρα ανά πλευρά. Στη μία γωνία του, μια στενή σκαλιστή σκάλα οδηγεί προς τα κάτω, σε έναν πυθμένα γεμάτο πέτρες. Στην απέναντι γωνία, μια μεγάλη, μισοκλεισμένη σπηλιά, γεμάτη κοπριές γιδιών, αποκαλύπτει τον σκοπό της: χρησιμοποιείται ως μαντρί. Αυτό το λαξευμένο κοίλωμα, μαζί με τη σπηλιά, είναι η περίφημη Πόρτα του Άδη, ένα μέρος που ο ίδιος ο συγγραφέας πέρασε έναν μήνα το 1895, χωρίς να γνωρίζει τότε ότι βρισκόταν στο «θυρωρείο του Κέρβερου».
Ένας Τόπος που Απαιτεί Ακρίβεια
Η Μέσα Μάνη δεν είναι απλά ένας προορισμός. Είναι ένα ζωντανό μουσείο, μια βιβλιοθήκη από πέτρα, όπου κάθε όνομα, κάθε βράχος, κάθε σπηλιά κρύβει μια ιστορία. Η προσπάθεια του συγγραφέα να διορθώσει τις ιστορικές ανακρίβειες και να αποκαταστήσει τις αυθεντικές ονομασίες είναι μια πολύτιμη συνεισφορά στην κατανόηση και τον σεβασμό αυτού του μοναδικού τόπου.
Ίσως είναι καιρός να ανακαλύψουμε ξανά αυτή τη γωνιά της Ελλάδας, όχι μόνο μέσα από τις σελίδες της ιστορίας, αλλά και μέσα από τα μάτια των ανθρώπων που την κατοικούν και την αγαπούν, διατηρώντας ζωντανές τις πραγματικές της ονομασίες και τα αρχαία της μυστικά.
Πηγή άρθρου: “Οι Νυκλιάνοι” Δημητρίου Β.Δημητράκου-Μεσίσκλη
Φωτό Όμορφη Μάνη
