Η Μάνη, με την άγρια ομορφιά και την ακατάβλητη ψυχή της, κρύβει στα σπλάχνα της πετρόχτιστα χωριά που αφηγούνται ιστορίες αιώνων. Μια τέτοια ιστορία ξεδιπλώνεται μέσα από μια μοναδική πεζοπορική διαδρομή, που συνδέει τα ορεινά Μουντανίστικα, Λιοντάκι, και Πέπο με το ιστορικό Δίπορο και τον περίφημο ναό του Άη Στράτηγου. Αυτό το ταξίδι, όπως το βίωσε ο Γ.Η. Βενιζελέας με την Μανιατολάτρισσα Άγκνες από την Αυστρία στις αρχές Ιουνίου του 2002, προσφέρει μια βαθιά βύθιση στην αυθεντική καρδιά της Μέσα Μάνης.
Η Αφετηρία: Μουντανίστικα και Λιοντάκι – Μια Γεύση Εγκατάλειψης και Αντοχής
Με την ευγενική βοήθεια του κ. Πουλίκου Κουράκου, η πεζοπορική μας διαδρομή ξεκίνησε από τα Μουντανίστικα. Χτισμένα στρατηγικά σ’ ένα μακρύ διάσελο, στη ραχοκοκαλιά μιας βουνοκορφής του Σαγγιά, τα Μουντανίστικα προσφέρουν εκπληκτική θέα προς τον Μεσσηνιακό κόλπο, τη «Καραβόπετρα» και το Ταίναρο. Ωστόσο, η αρχιτεκτονική τους, με τους επιβλητικούς, πέτρινους πύργους, είναι μεν χαρακτηριστική της μανιάτικης οχυρωματικής τέχνης, αλλά η εγκατάλειψη είναι εμφανής, ένα κοινό πρόβλημα των χωριών σε ολόκληρη τη Μάνη.
Προχωρώντας προς το Λιοντάκι, η εικόνα είναι ανάλογη, με μια διαφορετική όμως αίσθηση γαλήνης. Οι πύργοι των Γουνελάδων στέκουν εκεί, σε «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης», αλλά ακόμα εποπτεύουν περήφανα όλο τον κάμπο του Κατωπαγκιού, από τον κόλπο του Γερολιμένα μέχρι το Μέζαπο και τη χερσόνησο του Τηγανιού. Ο πολεμόπυργος του χωριού, με τα μικρά παράθυρα, τις ζεματίστρες και τις ντουφεκότρυπες, μαρτυρά έναν σκληρό τρόπο ζωής, αν και πλέον χρησιμοποιείται ως αποθήκη. Ανάμεσά τους, πέτρινα σπίτια – άλλα ερειπωμένα με κατεστραμμένες σκεπές από σχιστόλιθο (τίκλες) και άλλα υπό επισκευή – συνθέτουν ένα σκηνικό ζωντανής ιστορίας.
Στα στενά, έρημα δρομάκια του Λιοντακιού, η συνάντηση με την κ. Βασίλω Γουνελά, που ζει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου εκεί, ήταν μια αποκάλυψη. Καθισμένοι στην αυλή του σπιτιού της, με τον κήπο γεμάτο ζαρζαβατικά και λουλούδια, μας διηγήθηκε: «Μέχρι το 1950 το μέρος αυτό ήταν ζωντανό. Φυτεύαμε στάρι, κριθάρι και λούπινα σ’ ολόκληρο το βουνό. Μέχρι ντομάτες, φασολάκια και αμπέλια είχαμε…», δείχνοντας τις κτιστές πεζούλες στις βουνοπλαγιές του Σαγγιά. Η ιστορία της ηλεκτροδότησης του Λιοντακιού μόλις το 1996 υπογραμμίζει την απομόνωση και την επιμονή των κατοίκων αυτών των τόπων.
Πέπο: Το Σιωπηλό Χωριό και η Ζωντανή Φύση του Σαγγιά
Από το Λιοντάκι, η διαδρομή συνέχισε σε έναν τσιμεντόδρομο που σύντομα γινόταν χωματόδρομος, οδηγώντας σε περίπου 20 λεπτά στα πρώτα σπίτια του χωριού Πέπο. Εδώ, η εγκατάλειψη είναι σχεδόν απόλυτη. Κανείς δεν μένει πια, και τα ίχνη της είναι φανερά, τόσο στα πέτρινα σπίτια, όσο και στα αγριόχορτα που έχουν καταλάβει τον οικισμό. Στην είσοδο του χωριού, ωστόσο, μια υπέροχη έκπληξη: ο άσπρος κρίνος του Σαγγιά με το υπέροχο άρωμά του, ένα λουλούδι που είχαμε συναντήσει νωρίτερα σε μεγαλύτερο υψόμετρο κατά τη σηματοδότηση του μονοπατιού Τριανταφυλλιά – Ζούδα.
Μια επίσκεψη στη μικρή εκκλησία της Παναγίας, με τις ελάχιστες σωζόμενες αγιογραφίες, προσέφερε μια στιγμή περισυλλογής. Το καλντερίμι ξεκινούσε δίπλα από ένα φραγκοπερίβολο (χωράφι με φραγκοσυκιές) και ανέβαινε στη δεξιά πλευρά μιας μικρής χαράδρας με μεγάλη κλίση. Και στις δύο πλευρές της χαράδρας, ανάμεσα σε πέτρες, φύτρωναν αραιά θυμάρι, σχοίνα, αγριοκρεμμύδες, λαγόχορτα, σκόλυμοι και πλήθος αγριολούλουδων. Τα ανθισμένα γαϊδουράγκαθα με τα μωβ άνθη ήταν παντού, προσελκύοντας μέλισσες, ακρίδες, πεταλούδες και άλλα έντομα, δημιουργώντας ένα ζωντανό, πολύχρωμο τοπίο.
Η Θέα και το Άγονο Τοπίο: Ένας Καμβάς Ζωής και Ιστορίας
Από την ανηφορική διαδρομή, η θέα προς το Δίπορο ήταν καθηλωτική, με τα πέτρινα σπίτια να ξεχωρίζουν αχνά. Στο βάθος του ορίζοντα, τα σκούρα μπλε νερά του Μεσσηνιακού κόλπου και κάτασπρα σύννεφα διέσχιζαν τον πρωινό ουρανό, συμπληρώνοντας την εικόνα.
Ο κάμπος, με ελάχιστες κηλίδες πρασίνου από ελιές, αποκάλυπτε τη γύμνια και τη σκληρότητα της μανιάτικης γης. Μέσα σ’ αυτό το σκληρό και άγονο τοπίο, διακρίναμε τέσσερα – πέντε μικρά χωριά: τα Κεχριάνικα, το Κούνο, το Ψίο, την Οχιά, το Δρυ… Τα πέτρινα σπίτια τους θα ήταν τελείως κρυμμένα στα βράχια των χωραφιών, αν δεν υπήρχαν ανάμεσά τους οι χαρακτηριστικοί, ψηλοί μανιάτικοι πύργοι. Ψηλά προς το Λιοντάκι, οι δύο πύργοι που εποπτεύουν τον κάμπο ήταν ευδιάκριτοι από τον κεντρικό δρόμο, αιώνιοι φρουροί της περιοχής.
Στις πλαγιές, οι κτιστές πεζούλες, που η μικρή τους σοδειά έφτανε κάποτε για όλους, είναι τώρα διάσπαρτες με πέτρες και γαϊδουράγκαθα. Μια μισογκρεμισμένη στέρνα βρίσκεται στο σημείο που το μονοπάτι από το Πέπο συναντά αυτό από το Λεοντάκη. Κάποτε από το νερό της θα ξεδιψούσαν οι κάτοικοι που ακολουθούσαν τη διαδρομή προς και από τα χωριά. Λίγο πιο κάτω, ο βράχος μιας μικρής βραχοσκεπής μοιάζει με πρόσωπο που έχει μεγάλη γενειάδα. Η αγριοαμυγδαλιά και η γκορτσιά δίπλα στο καλντερίμι προσέφεραν τη δροσιά της σκιάς τους.
Δίπορο: Ο Άη Στράτηγος και η Κληρονομιά του
Η πορεία, διάρκειας μιάμισης ώρας, κατέληξε στο Δίπορο και τον Άη Στράτηγο, το σημείο συνάντησης με τον κ. Κουράκο. Στην αποσκιάδα μιας ελιάς μπροστά από την εκκλησία, η ομάδα ξεκουράστηκε από την ολιγόωρη πεζοπορία.
Ο Άη Στράτηγος είναι πράγματι ένας από τους εντυπωσιακότερους ναούς της Μάνης, ένα πραγματικό αρχιτεκτονικό αριστούργημα του 11ου αιώνα. Σταυροειδής με οκταγωνικό τρούλο, διπλό πλίθινο αψίδωμα, κιονόσχημο καμπαναριό και σπάνιες αγιογραφίες, κυρίως του 12ου αιώνα, μαρτυρά την αίγλη του παρελθόντος. Δυστυχώς, η εκκλησία λεηλατήθηκε από αρχαιοκάπηλους πριν από μερικά χρόνια. Σήμερα, οι αγιογραφίες της είναι ξεθωριασμένες από την υγρασία, ο χώρος σκοτεινός και σιωπηλός, και δίπλα το νεκροταφείο με τα κιβούρια προσθέτει μια αίσθηση αιωνιότητας. Λίγο πιο κάτω, ο πύργος των Μαντουβαλιάνων στέκει ευθυτενής και ακλόνητος, για να μας θυμίζει περασμένα μεγαλεία και την αδιάκοπη συνέχεια της μανιάτικης ιστορίας.
Αυτή η πεζοπορία δεν είναι απλά μια διαδρομή, αλλά ένα ταξίδι στο χρόνο, μια βύθιση στην ψυχή της Μάνης, όπου η πέτρα, η φύση και οι ιστορίες των ανθρώπων συνυφαίνονται σε έναν μοναδικό καμβά. Μια εμπειρία που αναδεικνύει την αντοχή, την ομορφιά και την πλούσια κληρονομιά αυτής της ξεχωριστής γωνιάς της Ελλάδας.
Πηγή: mani.org
