Ο Πύργος Πικουλάκη στην Αρεόπολη.

Ο Πύργος Πικουλάκη στην Αρεόπολη είναι ένα ιστορικό διατηρητέο μνημείο και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα οχυρής μανιάτικης κατοικίας. Η ιστορία του συνδέεται άρρηκτα με την προεπαναστατική και μεταεπαναστατική περίοδο της Μάνης:

Ο Πύργος ανήκε στην οικογένεια Πικουλάκη, η οποία αποτελούσε μια από τις πιο γνωστές και επιφανείς οικογένειες της Αρεόπολης κατά τα προεπαναστατικά χρόνια. Η οικογένεια διακρίθηκε ιδιαίτερα για την αγωνιστική της δράση κατά των Τούρκων.

Ο ίδιος ο πύργος κτίστηκε πριν το 1821, την περίοδο δηλαδή πριν την Ελληνική Επανάσταση, ως μια οχυρή κατοικία. Είναι τετραγωνικής κάτοψης και διαθέτει πολεμοθυρίδες και θολοσκέπαστους χώρους, στοιχεία που υποδηλώνουν τον αμυντικό του χαρακτήρα. Η τρίτη στάθμη του, μάλιστα, κατεδαφίστηκε επί Όθωνα. Το ισόγειο χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη, ενώ οι όροφοι ως κατοικία. Αργότερα, γύρω στο 1850, προστέθηκε στο συγκρότημα και το πυργόσπιτο.

Σταυρός τέμπλου του 18ου αιώνα από τον ναό του Αγίου Νικολάου στο Λιμένι, δωρεά της οικογένειας των Μαυρομιχαλαίων.

Το ιστορικό συγκρότημα δωρήθηκε στο ελληνικό Δημόσιο από τον Ιωάννη Πικουλάκη, έμπορο από την Αρεόπολη. Στη συνέχεια, παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού για να μετατραπεί σε μουσείο. Σήμερα, στεγάζει το Βυζαντινό Μουσείο Μάνης, το οποίο αποτελεί έναν από τους δύο πόλους του «Δικτύου Μουσείων Μάνης» (ο άλλος είναι ο Πύργος Μούρτζινων στην Καρδαμύλη).

Πεσσίσκοι τέμπλου του 5ου αιώνα με ανάγλυφο μονόγραμα του Χριστού και άμπελο από τον Κυπάρισσο.

Η μόνιμη έκθεση του μουσείου φέρει τον τίτλο «Ιστορίες θρησκευτικής πίστης της Μάνης» και αναπτύσσεται σε δύο θεματικές ενότητες:

• “Εμφάνιση και εδραίωση του Χριστιανισμού” (στο ισόγειο): Εξετάζει την εμφάνιση και τη σταδιακή διάδοση του Χριστιανισμού στη Μάνη κατά τη βυζαντινή περίοδο (330-1453 μ.Χ.), βασιζόμενη σε αρχαιολογικά ευρήματα από παλαιοχριστιανικές βασιλικές της περιοχής (π.χ. Τηγάνι, Γύθειο).
• “Η Εκκλησία: τόπος λατρείας – χώρος επικοινωνίας” (στον όροφο): Παρουσιάζει τα βασικά χαρακτηριστικά του χριστιανικού ναού, την αρχιτεκτονική μορφή και τη ζωγραφική διακόσμηση, με εκκλησιαστικά αντικείμενα, τοιχογραφίες και εικόνες από τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο.

Ο Πύργος Πικουλάκη αποτελεί έτσι ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμού της Μάνης, αναδεικνύοντας τόσο την οχυρωματική αρχιτεκτονική της περιοχής όσο και την πλούσια θρησκευτική της παράδοση.

Τμήμα βυζαντινού άμβωνα από τη βασιλική στο Τηγάνι

Μια Ιστορία Αντίστασης: Οι Πικουλάκηδες και η Τούρκικη Δεκάτη

Η οικογένεια Πικουλάκη, βαθιά ριζωμένη στην καρδιά της Μάνης, δεν ήταν απλώς ιδιοκτήτες ενός επιβλητικού πύργου στην Αρεόπολη. Ήταν ένα από τα ισχυρά «τζάκια» που διαμόρφωσαν την ταυτότητα της περιοχής και πρωτοστάτησαν στον αγώνα κατά των Οθωμανών. Μια χαρακτηριστική ιστορία που αναδεικνύει το φρόνημα και την ανεξαρτησία τους, αφορά την περίφημη άρνηση καταβολής της δεκάτης στους Τούρκους.

Παρά την οθωμανική κυριαρχία, οι Μανιάτες διατηρούσαν ένα καθεστώς σχετικής αυτονομίας, πληρώνοντας φόρους αλλά αρνούμενοι συχνά την πλήρη υποταγή. Η δεκάτη, ένα δέκατο της αγροτικής παραγωγής, ήταν ένας από τους φόρους που οι Οθωμανοί προσπαθούσαν να επιβάλουν με κάθε τρόπο. Οι Πικουλάκηδες, όπως και άλλες ηγετικές οικογένειες της Μάνης, θεωρούσαν προσβολή και αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας τους την καταβολή αυτής της δεκάτης.

Λέγεται πως όταν οι Οθωμανοί αγάδες ήρθαν στην Αρεόπολη για να εισπράξουν τη δεκάτη, οι Πικουλάκηδες, από τον ίδιο τον πύργο τους, αρνήθηκαν κατηγορηματικά. Με το βλέμμα στραμμένο στα κακοτράχαλα βουνά και τη θάλασσα που αγκάλιαζε τη Μάνη, διαμήνυσαν ότι η γη τους ήταν ελεύθερη και δεν χρωστούσε τίποτα σε κανέναν κατακτητή. Αυτή η πράξη αντίστασης δεν ήταν μεμονωμένη. Αντιθέτως, ήταν μέρος ενός ευρύτερου πνεύματος ανυποταξίας που χαρακτήριζε τους Μανιάτες και τους καθιστούσε φόβο και τρόμο για τους Οθωμανούς.

Η ιστορία αυτή, που πέρασε από στόμα σε στόμα, ενισχύει τον μύθο του Πύργου Πικουλάκη όχι μόνο ως ένα αρχιτεκτονικό μνημείο, αλλά και ως σύμβολο της ανεξαρτησίας, της περηφάνιας και του αδιάλλακτου πνεύματος των Μανιατών που προετοίμαζαν το έδαφος για την επανάσταση του 1821. Ήταν μέσα σε τέτοιους πύργους, και με τέτοιες πράξεις αντίστασης, που σφυρηλατήθηκε η ελευθερία.