Ο Πύργος Μεσίσκλη στην Νόμια και η άρνηση του μπάρμπα Θοδωρή!!

Ο Πύργος του Μεσίσκλη, που δεσπόζει στην καρδιά της Νόμιας της Μέσα Μάνης, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά και ίσως αρχαιότερα μανιάτικα πυργόσπιτα. Η ιστορία του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φεουδαρχική δομή που επικράτησε στην περιοχή από τον 14ο αιώνα, με την εγκατάσταση των διωγμένων προύχοντων από το Νύκλι της Αρκαδίας. Η Νόμια, μαζί με την Κοίτα, αποτελεί το λεγόμενο Νικλιάνικο, το λίκνο των πρώτων μανιάτικων πύργων, οι οποίοι χτίστηκαν ως σύμβολα ισχύος και μέσα άμυνας στις συνεχείς συγκρούσεις για κυριαρχία.

Ηλικία και Ιστορική Σημασία

Παρόλο που η ακριβής ημερομηνία κατασκευής του Πύργου του Μεσίσκλη παραμένει άγνωστη λόγω της παλαιότητας και της συνήθειας ανέγερσης σε προϋπάρχουσες δομές, η πιθανότερη περίοδος τοποθετείται στα τέλη του 17ου με αρχές του 18ου αιώνα. Αυτό τον καθιστά μια σίγουρα προεπαναστατική κατασκευή, αν και υπάρχει και η εκδοχή να ανάγεται στον 14ο αιώνα, η οποία όμως θεωρείται απίθανη.

Ένας από τους πιο γνωστούς κτήτορες του πύργου ήταν ο Μεσίσκλης, λοχαγός του Όθωνα. Η στάση του απέναντι στην εντολή του Όθωνα για το γκρέμισμα των μανιάτικων πύργων, μια εντολή που τελικά δεν εφαρμόστηκε, υπογραμμίζει τον ισχυρό δεσμό των Μανιατών με τα οχυρωματικά αυτά κτίσματα.

Δομικά και Οχυρωματικά Χαρακτηριστικά

Ο Πύργος του Μεσίσκλη, με ύψος περίπου 9 μέτρα, στέκεται επιβλητικά μέσα στον οικισμό. Η δομή του μαρτυρά την έμφαση στην άμυνα και την αυτονομία:

• Οικίες και Ασφάλεια: Περιβάλλεται από άλλες κατοικίες της οικογένειας Μεσίσκλη. Σε περίπτωση επίθεσης, οι ένοικοι των γύρω σπιτιών προσέφευγαν στον κεντρικό πύργο, ενώ οι συνδεόμενες οικίες παρείχαν επιπλέον κάλυψη, καθιστώντας τον δυσκολότερο στην προσέγγιση.
• Επικοινωνία και Προσβασιμότητα: Η επικοινωνία μεταξύ των κτισμάτων γινόταν μέσω στενών περασμάτων, σκαλοπατιών και άλλων οικιών, δυσκολεύοντας ακόμα περισσότερο την πρόσβαση στον κύριο όγκο του πύργου.
• Ανοίγματα και Άμυνα: Τα παράθυρα είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Τα μόνα ανοίγματα είναι μικρές ντουφεκότρυπες (σχισμές) στους τοίχους, ιδίως στον τελευταίο όροφο, επιτρέποντας στους αμυνόμενους να χρησιμοποιούν τα τουφέκια τους.
• Γωνιακή Πολεμίστρα: Ένα ιδιαίτερο στρατηγικό στοιχείο είναι η γωνιακή πολεμίστρα προς την πλευρά του δρόμου, η οποία επέτρεπε στον αμυνόμενο τον έλεγχο δύο εξωτερικών πλευρών του πύργου ταυτόχρονα.
• Είσοδος και Αυτονομία: Η είσοδος είναι στενή και αυστηρά ελεγχόμενη. Ολόκληρο το φρουριακό συγκρότημα χαρακτηρίζεται από αυτονομία, διαθέτοντας πολλούς αποθηκευτικούς χώρους για τρόφιμα και μια στέρνα στη βάση του για την κάλυψη των αναγκών σε νερό.

Ο Πύργος του Μεσίσκλη στη Νόμια αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα της ανθεκτικότητας και της στρατηγικής σκέψης των Μανιατών, μια σιωπηλή μαρτυρία μιας εποχής όπου η άμυνα ήταν βασική προϋπόθεση επιβίωσης.

Η Άρνηση του Μπαρμπα-Θοδωρή: Ένας Διάλογος με τον “Φέδερ”

Η ιστορία του Πύργου του Μεσίσκλη στη Νόμια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μορφή του Θοδωρή Μεσίσκλη, ενός ανθρώπου που όχι μόνο σημάδεψε την οικογένειά του αλλά και την ιστορία της Μάνης. Μια ζωντανή αφήγηση, όπως την έχουμε ακούσει από τα παιδιά του, φωτίζει το χαρακτήρα του και τη βαθιά του προσήλωση στην παράδοση και την ανεξαρτησία των Μανιατών.

Ήταν μια εποχή πρωτοβρόχια, όταν ένα μικρό στρατιωτικό απόσπασμα, με επικεφαλής τον “Φέδερ”, έφτασε στη Νόμια, στη “ρούγα” του Γραμμένου. Η περιοχή ήταν έρημη, καθώς όλοι βρίσκονταν στον κάματο. Ένα κορίτσι, η Μαρούλα, που έτυχε να είναι εκεί, ρώτησε ποιον ζητούν. Ο αξιωματικός απάντησε: “Ο Φέδερ ζητά τον μπάρμπα Θοδωρή. Τρέξε να τον φωνάξεις!”

Η Μαρούλα έτρεξε στους “Καλυτέρους”, όπου ο Θοδωρής ο Μεσίσκλης καμάτευε. Ανέβηκε στον τοίχο του δρόμου και του φώναξε: “Μπάρμπα Θοδωρή! Μπάρμπα Θοδωρή! Στρατιώτες του Γραμμένου!” Ο μπάρμπα Θοδωρής σφύριξε το ζευγάρι του να σταματήσει, σκούπισε τον ιδρώτα από το μέτωπό του και ρώτησε τη Μαρούλα: “Μαρούλα, ο Φέδερης είναι;” “Ο Φέδερης, μπάρμπα!” απάντησε εκείνη.

Ο μπάρμπα Θοδωρής παρακολουθούσε τις κινήσεις του Φέδερ και ήταν βέβαιος ότι θα έφτανε και στη Νόμια. Έβγαλε το αλέτρι από το ζυγό, το έριξε στον ώμο του, έβαλε το ζευγάρι του μπροστά και γύρισε στο σπίτι του.

Ο Φέδερ έγινε δεκτός στο “λιακό” (είδος αυλής) του μπάρμπα Θοδωρή. Εκεί, ο Φέδερ του έδωσε το χαρτί της ονομασίας του ως λοχαγού της Φάλαγγας και, ταυτόχρονα, του ζήτησε να χαλάσει τον πύργο του. Η απάντηση του Θοδωρή Μεσίσκλη ήταν άμεση και χαρακτηριστική: “Βαριά πληρωμή ζητά ο βασιλιάς για το αξίωμα που μου δίνει! Θα προτιμούσα νάχει ο καθένας μας τα δικά του!”

Ο Φέδερ προσπάθησε να τον πείσει, αναφέροντας: “Μα, μπάρμπα Θοδωρή, ο Ληγορακόγγονας δέχτηκε!” Ο μπάρμπα Θοδωρής στάθηκε λίγο συλλογισμένος, έπειτα απάντησε με μια έξυπνη παραβολή: “Ο Ληγορακόγγονας μπορεί να δέχτηκε, αλλά εκείνος είναι Λαμπρή, κι εγώ είμαι Χριστού…” Ο παρών γέρο-Σπύρος ο Μεράκος Μεσσήσαλης εξήγησε στον Φέδερ ότι η Λαμπρή (Πάσχα) είναι μεν μεγάλη γιορτή, αλλά αλλάζει κάθε χρόνο, ενώ η άλλη μεγάλη γιορτή, τα Χριστούγεννα, είναι πάντα σταθερή στις 25 Δεκεμβρίου.

Ο Φέδερ γέλασε με την ευφυή παραβολή και δεν επανέλαβε την πρόταση. Στο ζήτημα των πύργων, ο Φέδερ αρκέστηκε σε υποσχέσεις, εν γνώσει του ανέφικτες, γι’ αυτό και δεν χάλασε κανέναν πύργο στη Μέσα Μάνη. Άφησε διπλωματικά το ζήτημα να το λύσει ο χρόνος, ο οποίος τελικά το έλυσε ριζικά και οριστικά.

Αυτή η αφήγηση αναδεικνύει όχι μόνο την προσήλωση του Θοδωρή Μεσίσκλη στην κληρονομιά του πύργου του αλλά και την ευφυΐα και την ανθεκτικότητα των Μανιατών μπροστά στις προσπάθειες αλλαγής του παραδοσιακού τρόπου ζωής τους.

Με πηγή το βιβλίο του Δημητρίου β. Δημητράκου-Μεσίσκλη “Οι Νυκλιάνοι”.

Όμορφη Μάνη