Στην καρδιά της Μάνης, σκαρφαλωμένη σε μια θέση με πανοραμική θέα, βρίσκεται η Μονή Τσίγκου, γνωστή και ως το μοναστήρι των Πετρουλιάνων. Αφιερωμένη στην Παναγία, η μονή γιορτάζει το Γενέθλιο της Θεοτόκου στις 8 Σεπτεμβρίου και συνδέεται ιστορικά με την ισχυρή οικογένεια των Στεφανοπουλιάνων. Η Μονή Τσίγκου δεν είναι απλώς ένα θρησκευτικό μνημείο, αλλά ένας ζωντανός μάρτυρας της πολυτάραχης ιστορίας της περιοχής, γεμάτος θρύλους, συγκρούσεις και στιγμές εθνικής σημασίας.
Αρχιτεκτονική και Εσωτερικό
Η κεντρική εκκλησία της μονής είναι ένα αξιόλογο δείγμα βυζαντινής αρχιτεκτονικής, χαρακτηριζόμενη από τον τρούλο της. Στη δυτική πλευρά, πάνω από την εξώπορτα, υψώνεται ένα καμπαναριό με δύο καμπάνες. Το εσωτερικό του ναού διακρίνεται για την απλότητά του, με ασπρισμένες αγιογραφίες, με εξαίρεση τον τρούλο όπου δεσπόζει η μορφή του Παντοκράτορα. Το τέμπλο του ιερού διαθέτει μόνο δύο εισόδους. Δεξιά της Ωραίας Πύλης φιλοξενείται η αγιογραφία του Χριστού, αριστερά της Παναγίας, και αριστερά από την αριστερή είσοδο του ιερού, η αγιογραφία της Γεννήσεως της Θεοτόκου. Επιπλέον, ψηλότερα διακρίνεται το δωδεκάορτο με μορφές αγίων.
Οχυρωματικό Συγκρότημα
Περιμετρικά της μονής και των οικιστικών κτισμάτων υψώνεται ένα αμυντικό καστροτείχι, μαρτυρώντας την ανάγκη προστασίας κατά το παρελθόν. Ωστόσο, το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ο μισοκατεστραμμένος στρογγυλός πύργος, γνωστός και ως γουλάς ή τάμπια, που στέκει δεξιά καθώς εισερχόμαστε από την αψιδωτή καστρόπορτα. Η παλαιότητά του και η στιβαρή κατασκευή του υποδηλώνουν τη στρατηγική σημασία της θέσης για τον έλεγχο της περιοχής, ενός περάσματος με ιστορία που ανάγεται τουλάχιστον στην πρωτοβυζαντινή περίοδο.
Εκτός από την καλά διατηρημένη εκκλησία, το μοναστηριακό συγκρότημα περιλαμβάνει έναν ψηλό και ισχυρό πύργο, ο οποίος ανακατασκευάστηκε πρόσφατα από ερείπια. Στην κορυφή του υπάρχουν φωλιές για ταχυδρομικά περιστέρια, που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα κατά την Τουρκοκρατία. Τα υπόλοιπα σπίτια παραμένουν ερείπια από τον εμφύλιο πόλεμο, μια τραγική περίοδο κατά την οποία οι “Χίτες” του Οιτύλου, στην πλειονότητά τους από την φατρία των Στεφανοπουλιάνων, εξόντωσαν τους Πετρουλιάνους. Η σφαγή αυτή έχει περιγραφεί από ένα κορίτσι που επέζησε.
Ιστορικές Αναφορές και Διαμάχες
Αρχικά, η Μονή κατοικούνταν από τους Τσιγκιάνους Στεφανοπουλιάνους, οι οποίοι για άγνωστους λόγους εκδιώχθηκαν και εγκαταστάθηκαν στο Νύφι της Προσηλιακής Μάνης, όπου υπάρχουν σήμερα με το επώνυμο Τσιγκάκος.
Σχετικά με την ίδρυση της μονής, ο Ν. Λάσκαρης αναφέρει ότι χτίστηκε από τον Στέφανο Κομνηνό, ο οποίος, ως πρωτόγερος και ηγέτης του Οιτύλου, νίκησε τους Τούρκους σε μια μάχη στις 8 Σεπτεμβρίου 1537, ημέρα της γέννησης της Θεοτόκου. Για τον λόγο αυτό, λέγεται ότι έκτισε το μοναστήρι στα κτήματά του. Ωστόσο, αυτή η αφήγηση θεωρείται από πολλούς ως ένας από τους συνηθισμένους θρύλους των Στεφανοπουλιάνων, καθώς δεν υπάρχουν ιστορικές αναφορές για μια τέτοια μάχη το 1537, ούτε οι Στεφανοπουλιάνοι του Οιτύλου εμφανίζονται στα ιστορικά αρχεία της εποχής, όπου κυριαρχούν οι Γιατριάνοι.
Η πραγματικότητα είναι πιθανότατα ότι το μοναστήρι χτίστηκε σε μια στρατηγική τοποθεσία, σε ένα κομβικό σημείο επικοινωνίας και οπτικής επαφής με καμινοβίγλια. Επιπλέον, η περιοχή προσέφερε εύφορες εκτάσεις και άφθονα νερά. Η οικογένεια Κατσάκος, η οποία διαχειρίζεται για χρόνια τις περιουσίες του μοναστηριού, αναφέρει την εύρεση μιας πέτρας με χαραγμένη ημερομηνία 1340, υποδεικνύοντας μια πολύ παλαιότερη ίδρυση. Η οικογένεια των Στεφανοπουλιάνων πιθανότατα βρήκε το μοναστήρι και το επέκτεινε, καθώς αποτελούσε το σημαντικότερο μοναστήρι της οικογένειάς τους.
Μετά το 1834, όταν οι Μανιάτες απομάκρυναν τους ξένους καλόγερους από τα μοναστήρια, η Μονή Τσίγκου διεκδικήθηκε από τις οικογένειες στις οποίες ανήκε κληρονομικά, όπως αναλυτικά περιγράφει ο Ν. Λάσκαρης, ο οποίος ήταν και πληρεξούσιος δικηγόρος και συνενδιαφερόμενος. Από την αίτησή του μαθαίνουμε για τον Γεώργιο Βάρδα ως Στεφανόπουλο, ένα επώνυμο λιγότερο γνωστό σε σχέση με τους Σταύρο και Ηλία Πέτρουλα.
Ο Κ. Κάσσης παρέχει μια λεπτομερή αναφορά για την εγκατάσταση των Πετρουλέων στο μοναστήρι, αναφέροντας και τη διήγηση του Μιχάλη Πέτρουλα (Κοζομπόλη). Η κατάληψη του μοναστηριού απειλήθηκε από τους Σκυφιάνους, που υποστηρίζονταν από τους Μαυρομιχαλέους, αλλά τελικά κατακτήθηκε με τη βία από τον κλάδο των Πετρουλέων των Στεφανοπουλιάνων. Ωστόσο, κατά τον εμφύλιο πόλεμο, οι Πετρουλέοι εξοντώθηκαν από τους “Χίτες”, με αρχηγό τον Γερακάρη, ο οποίος καταγόταν επίσης από το σόι των Στεφανοπουλιάνων. Σήμερα, τις περιουσίες του μοναστηριού τις έχουν νοικιασμένες η οικογένεια Κατσάκος, που είναι Σκυφιάνοι.
Σημαντικές Ιστορικές Στιγμές
Η Μονή Τσίγκου συνδέεται και με σημαντικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας. Λέγεται ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κρυβόταν στο μοναστήρι και παρακολουθούσε τις κινήσεις του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη πριν από την έναρξη της Επανάστασης. Αυτή την ιστορία διηγούνταν οι παλαιότεροι και την αναφέρει ο Ν. Λάσκαρης, σημειώνοντας τις τεταμένες σχέσεις μεταξύ των Στεφανοπουλέων και των Μαυρομιχαλέων, και την ευφυΐα του Κολοκοτρώνη στην κατανόηση των ισορροπιών στη Μάνη.
Επιπλέον, στη Μονή Τσίγκου (ή Τζέγκου, όπως λανθασμένα την αναφέρει ο Μπάμπης Άννινος) έγινε η σύλληψη του Παπουλάκη στις 24 Ιουνίου 1852, έπειτα από προδοσία του Παπαβασίλαρου. Στη δίκη που ακολούθησε, καταδικάστηκε και ο παπάς του Οιτύλου Μανδραγούρας (ή Μανδραγουρέας), για την υποστήριξή του προς τον Παπουλάκη.
Περιβάλλουσα Περιοχή
Λίγο πιο κάτω από την εξώπορτα του οχυρωμένου μοναστηριακού συγκροτήματος βρίσκονται δύο αψιδωτά μαρουλάκια με την πηγή του μοναστηριού. Τα όρια της περιουσίας του μοναστηριού ορίζονται από το σημείο όπου συγκεντρώνονται τα νερά από τις κορυφογραμμές μέχρι την πηγή της Λονάς. Στα βουνά βρίσκεται η Λούρα του Καβελλάρη, όπου κατά τη χρονιά της εξόντωσης των Πετρουλιάνων από τους Χίτες, τα στάχυα είχαν φτάσει το ύψος ανθρώπου, γεγονός που θεωρήθηκε κακός οιωνός. Εκεί, στο Μετόχι, υπήρχε μια μεγάλη καρυδιά που σκέπαζε όλη τη Λούρα του Καβελλάρη. Κατά τη διάρκεια των διεκδικήσεων του μοναστηριού, οι Πετρουλέοι την ξερίζωσαν σε μια νύχτα για να αποφύγουν τη φορολόγησή της.
Η Μονή Τσίγκου στέκει ως ένα επιβλητικό μνημείο, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν. Από τη βυζαντινή της αρχιτεκτονική και τις οχυρώσεις της, μέχρι τις ιστορικές διαμάχες, τις προσωπικότητες που πέρασαν από εκεί και τις τοπικές παραδόσεις, η μονή αποτελεί έναν θησαυρό ιστορικών και πολιτιστικών πληροφοριών για την περιοχή της Μάνης.
Με πηγή το βιβλίο του Μιχάλη Μπατσινίλα «ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΟΙΤΥΛΟΥ».
Διαμόρφωση κειμένου: Όμορφη Μάνη
Άλλο σχετικό άρθρο βρίσκεται στην ιστοσελίδα :http://www.mani.org.gr/ και συγκεκριμένα εδώ : Η ΜΟΝΗ ΤΣΙΓΚΟΥ ή ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΩΝ ΠΕΤΡΟΥΛΙΑΝΩΝ
Φωτογραφικό υλικό εδώ: Ναοί στη Μάνη
