“Φρεσκοξερριζωμένο Δόντι”: Η Μάνη του Πάτρικ Λη Φέρμορ
25 Μαΐου 2025Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, ένας από τους κορυφαίους ταξιδιωτικούς συγγραφείς, με την πένα του κατάφερε να αιχμαλωτίσει την ψυχή των τόπων που επισκέφθηκε. Η περιγραφή του για τη Μάνη, στην καρδιά της νότιας Πελοποννήσου, δεν αποτελεί εξαίρεση. Ας αφήσουμε τις δικές του, αξεπέραστες λέξεις να μας ταξιδέψουν:
Πάνω από χάρτη το νότιο κομμάτι της Πελοποννήσου μοιάζει μ’ ένα παραμορφωμένο, φρεσκοξερριζωμένο δόντι, με τις τρεις χερσονήσους που προχωρούνε κατά το νοτιά σαν εξογκωμένες σάπιες ρίζες. Η μεσαία μύτη σχηματίζεται από τα βουνά του Ταϋγέτου . Από τα βορεινά του ριζοβούνια στην καρδιά της Μοριά μέχρι τη νοτιότερή του άκρη τ΄ άκρωτήρι Ματαπάς, που δέρνεται από τις καταιγίδες, είναι γύρω στα ἑκατον εξήντα χιλιόμετρα. Γύρω στο μισό του μάκρος – εκατόν είκοσι χιλιόμετρα στη δυτική του πλευρά και εβδομήντα δύο στην ανατολική, που έχουν ογδόντα χιλιόμετρα πλάτος – προεξέχει, τρυπώντας τη θάλασσα. Αὐτή είναι η Μάνη. Ο Ταΰγετος υψώνεται στο κέντρο του μέχρι τα δυο χιλιάδες τετρακόσια μέτρα κ’ ύστερα πέφτει κατά το βοριά και το νοτιά, με διαδοχικά χάσματα. Οι αποστάσεις αυτές, αν τις λογαριάσεις με τα πετάγματα του κορακιού πάνω στη στεριά, μπορούνε να τετραπλασιαστούν ή ακόμα, μερικές φορές να δεκαπλασιαστούν. Όπως ὁ στεριανός Ταύγετος χωρίζει τη Μεσσηνιακή απ΄τη Λακωνική πεδιάδα, έτσι κι η συνέχειά του, η Μάνη, που βρέχεται από τη θάλασσα, χωρίζει το Αιγαίο από το Ιόνιο. Το άγριο της Ακρωτήρι, το Ταίναρο κι ἡ εἴσοδος του Αδη, εἶναι το νοτιότερο σημείο της ηπειρωτικής Ελλάδας. Τίποτε ἄλλο, ἔξω από την έκταση της θάλασσας της Μεσογείου, που βυθίζεται σε τεράστια βάθη, δε βρίσκεται ανάμεσα σ΄αυτόν τον μυτερό σαν καρφί βράχο και την Αφρικανική άμμο. ̓Από το σημείο αυτό ο γιγάντιος τοίχος του Ταΰγετου, που οι ψηλότερες κορφές του φράζουν τα βόρεια περάσματα της Μάνης, σηκώνει μια γυμνή και άνυδρη κόλαση ἀπό βράχους.
Μια διεισδυτική ματιά στην περιγραφή:
Στην εναρκτήρια του φράση, ο Φέρμορ δεν μας προσφέρει μια απλή γεωγραφική αναφορά, αλλά μια ζωντανή, σχεδόν σωματική εικόνα. Το νότιο άκρο της Πελοποννήσου μεταμορφώνεται σε ένα “παραμορφωμένο, φρεσκοξερριζωμένο δόντι”, μια παρομοίωση που ξυπνά αμέσως αισθήσεις σκληρότητας και ανθεκτικότητας. Οι τρεις χερσόνησοι, σαν “εξογκωμένες σάπιες ρίζες”, προσθέτουν μια αίσθηση αρχαιότητας και μιας άγριας, βαθιάς σύνδεσης με τη γη.
Η συνέχεια της περιγραφής είναι ένα αριστοτεχνικό παιχνίδι κλίμακας και αισθήσεων. Ο Ταΰγετος, η “ραχοκοκαλιά” της περιοχής, υψώνεται επιβλητικά, καθορίζοντας τη φυσιογνωμία της Μάνης. Η αναφορά στις αποστάσεις, με την εύστοχη παρομοίωση των “πεταγμάτων του κορακιού”, μας κάνει να αντιληφθούμε την τραχύτητα και την δυσκολία του εδάφους.
Η Οικία των Φέρμορ στο Καλαμίτσι που τώρα ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη
Ο τρόπος με τον οποίο ο Φέρμορ συνδέει τη γεωγραφία με την ιστορία και τον μύθο είναι μοναδικός. Το ακρωτήρι Ταίναρο, το “άγριο της Ακρωτήρι”, δεν είναι απλώς το νοτιότερο σημείο, αλλά και η “είσοδος του Άδη”, φορτίζοντας τον τόπο με μια μυστηριώδη ατμόσφαιρα. Η εικόνα του “μυτερό σαν καρφί βράχου” που στέκει απέναντι στην αφρικανική άμμο, χωρισμένο από την αβυσσαλέα Μεσόγειο, δημιουργεί μια αίσθηση απομόνωσης και μεγαλείου.
Κλείνοντας, ο “γιγάντιος τοίχος του Ταΰγετου” που υψώνει μια “γυμνή και άνυδρη κόλαση από βράχους” στα βόρεια, σφραγίζει την περιγραφή με μια αίσθηση άγριας, επιβλητικής ομορφιάς, που ταυτόχρονα προστατεύει και απομονώνει αυτόν τον μοναδικό τόπο.
Μέσα από αυτές τις λίγες παραγράφους, ο Πάτρικ Λη Φέρμορ δεν μας χάρισε απλώς μια περιγραφή, αλλά μια βαθιά, ποιητική εμπειρία της Μάνης. Κατάφερε να συνδυάσει την ακρίβεια της γεωγραφίας με τη δύναμη της λογοτεχνίας, αφήνοντας μας μια εικόνα ανεξίτηλη στην μνήμη.
Όμορφη Μάνη
Δείτε κι αυτό:
