Πολλοί ιστορικοί, εσφαλμένα, ταυτίζουν το επιβλητικό Κάστρο του Πόρτο Κάγιο με το θρυλικό Κάστρο της Μαΐνης. Όμως, η αλήθεια που ξεδιπλώνεται μέσα από τις σελίδες της ιστορίας αποκαλύπτει μια πιο σύνθετη και συναρπαστική πραγματικότητα. Ας ρίξουμε μια ματιά στα γεγονότα που σημάδεψαν αυτό το σημαντικό οχυρό:
Μια Στρατηγική Θέση στην Ανατολική Μεσόγειο:
1570: Η Βενετία κυριαρχούσε στην Κρήτη και την Κύπρο, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Αίγυπτο και τη Μικρά Ασία. Οι Οθωμανοί της περιοχής εξέφραζαν παράπονα για τις επιδρομές των χριστιανών πειρατών της Βενετίας στις ακτές τους και για τις επιθέσεις σε πλοία που ταξίδευαν από την Αίγυπτο προς τη Μικρά Ασία, κοντά στις ακτές της Κύπρου. Με αυτό το πρόσχημα, η Τουρκία αποφάσισε να αποσπάσει την Κύπρο από τη Βενετία και ξεκίνησε τις προετοιμασίες για πόλεμο. Μία από αυτές τις προετοιμασίες ήταν η διακοπή της επικοινωνίας των βενετικών στόλων με τα μεγάλα νησιά. Έτσι, στις αρχές του 1570, οι Οθωμανοί έχτισαν ένα φρούριο στο Πόρτο Κάγιο, το οποίο επάνδρωσαν με στρατό και 24 κανόνια, με σκοπό να προστατεύσουν τα τουρκικά πλοία που θα επιχειρούσαν από αυτό το καλό λιμάνι εναντίον των πλοίων της Βενετίας. Ωστόσο, η Βενετία, έχοντας στο πλευρό της τους Μανιάτες, ενημερώθηκε και έστειλε από τα Χανιά τον κολαούζο Μάρκο Κουερίνη με πλοία. Οι Βενετοί από τη θάλασσα και οι Μανιάτες από την ξηρά επιτέθηκαν στο φρούριο, το κατέλαβαν και το ανατίναξαν με υπονόμους, αφού αιχμαλώτισαν τους Τούρκους υπερασπιστές του.
1670: Μετά το τέλος του Κρητικού Πολέμου (1669), ο Μεγάλος Βεζίρης έστειλε επιστολή από τη Χίο στους Μανιάτες, προσφέροντάς τους αμνηστία για τη βοήθειά τους προς τους Κρητικούς, χαρίζοντάς τους τους καθυστερημένους φόρους και καλώντας τους να υποταχθούν, αλλιώς θα τους εξολόθρευε. Παράλληλα με την επιστολή, έστειλε και τον Κεχαγιά Αλή Πασά με 6.000 άνδρες, ο οποίος αποβιβάστηκε στη Ζαρνάτα και έχτισε φρούρια στο Βοίτυλο, την Κελεφά και ένα ακόμη στο Πόρτο Κάγιο. Για να μην εξοργίσει τους Μανιάτες, διέδωσε μέσω των πρακτόρων του ότι τα φρούρια χτίζονταν για την προστασία της ελευθερίας του εμπορίου και όχι για την κατοχή της περιοχής.
1792: Ο Λάμπρος Κατσώνης, αξιωματικός της Ρωσίας, όταν πληροφορήθηκε ότι η Ρωσία αναγκάστηκε να υπογράψει ειρήνη με την Τουρκία λόγω της αποχώρησης της Αυστρίας, αποφάσισε να συνεχίσει μόνος του τον αγώνα κατά των Οθωμανών. Κατά το έτος αυτό, πήρε μαζί του και τον Ανδρούτσο, ήρθε στο Πόρτο Κάγιο, έχτισε ένα μικρό φρούριο και το κατέστησε ορμητήριό του. Αυτή την πληροφορία ενισχύει και άλλη πηγή, η οποία αναφέρει ότι όταν ο τουρκικός στόλος καταδίωκε τον Μαγιόρ Λάμπρο, εκείνος έκτισε ένα μικρό φρούριο στο Αχίλλειο (Πόρτο Κάγιο) κατόπιν εντολής της ρωσικής κυβέρνησης. Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι αυτό το φρούριο του Κατσώνη δεν είναι το προαναφερθέν τουρκικό φρούριο των ετών 1570 και 1670. Είναι ένα άλλο, χτισμένο πιο κάτω από το τουρκικό, στην άκρη του σημερινού χωριού Μοναστήρι. Σήμερα, τα σπίτια των Μπουρδιάνων του Μοναστηριού είναι κολλημένα σε αυτό το φρούριο.
1805: Ο Άγγλος περιηγητής Ληκ κατέγραψε την ύπαρξη δύο φρουρίων: τα ερείπια ενός μεγάλου τετράγωνου φρουρίου βορειοανατολικά του Μοναστηριού και ένα άλλο μικρότερο στο Μοναστήρι. Αυτές τις δύο οχυρώσεις αναφέρει και η γαλλική επιστημονική αποστολή που επισκέφθηκε το Μοναστήρι το 1829. Και τα δύο αυτά φρούρια σώζονται στην ίδια κατάσταση μέχρι σήμερα.
Η Διαφορά από το Κάστρο της Μαΐνης:
Από όλες αυτές τις ιστορικές μαρτυρίες καθίσταται σαφές ότι το φρούριο του Πόρτο Κάγιο δεν είναι το Κάστρο της Μαΐνης. Επιπλέον, η πληροφορία από το Χρονικό του Μορέως είναι αποκαλυπτική: το Κάστρο της Μαΐνης χτίστηκε από τον Βιλλαρδουίνο το 1258 με σκοπό να υποτάξει τους Σκλαβίνους, δηλαδή τους Μηλιγγούς που κατοικούσαν στον κυρίως Ταΰγετο (τις πρώην επαρχίες Λεύκτρου, Καρδαμύλης και Αβίας). Ένα φρούριο στο Πόρτο Κάγιο δεν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει αυτόν τον σκοπό, καθώς βρισκόταν πολύ μακριά από την περιοχή των Σκλαβίνων.
Έτσι, το Κάστρο του Πόρτο Κάγιο στέκει ως ένας αυτόνομος μάρτυρας μιας πολυτάραχης ιστορίας, γεμάτης συγκρούσεις, στρατηγικές κινήσεις και την ανθεκτικότητα των ανθρώπων της Μάνης.
Με πηγές από το βιβλίο “Οι Νυκλιάνοι” Δημήτριος .Β Δημητράκος-Μεσίσκλης
Κείμενο-Φωτό Όμορφη Μάνη
