Η άφιξη του Ηλία Μαυρομιχάλη στην Εύβοια και η τραγωδία των Στύρων
18 Μαΐου 2025Έναν μήνα μετά τα γεγονότα που προηγήθηκαν με την πολιορκία του Ναυπλίου [ 2-12-2021 (θα τα δούμε σε άλλο άρθρο)], στις 5 Ιανουαρίου 1822, ο Ηλίας Μαυρομιχάλης, ανταποκρινόμενος στην ένθερμη πατριωτική έκκληση του Επισκόπου Καρυστίας Νεοφύτου και με την έγκριση του πατέρα του, Πετρόμπεη, έφτασε στην Εύδοια. Μαζί του ήταν Μανιάτες πολεμιστές και μέλη της Επιτροπής των Ευδοέων, οι οποίοι είχαν μεταβεί στην Αθήνα για να μεταφέρουν την έκκληση του Επισκόπου και να συνεννοηθούν με άλλους οπλαρχηγούς για την ανάθεση της ηγεσίας στην Εύβοια στον Ηλία Μαυρομιχάλη.
Στην Εύβοια τον ακολούθησαν ο θείος του, Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, και ο φημισμένος Μανιάτης οπλαρχηγός από το Οίτυλο, Ηλίας Τσαλαφατίνος.
Κατά την άφιξη των Μανιατών στο Αλιβέρι, τους υποδέχθηκαν ο Επίσκοπος Νεόφυτος και ο οπλαρχηγός Βάσσος Μαυροβουνιώτης, που μαζί με τον Κριεζώτη ήταν οι σημαντικότεροι καπεταναίοι της περιοχής. Από το Αλιβέρι, όλοι μαζί κατευθύνθηκαν προς το χωριό Κριεζή. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Φιλήμων, φαινόταν πως ο Βάσσος επιθυμούσε την αρχηγία στην Εύβοια.
Ο Φιλήμων γράφει χαρακτηριστικά για τη διαφορά μεταξύ των δύο ανδρών, τονίζοντας τη φήμη του Ηλία Μαυρομιχάλη ως ήρωα του Βαλτετσίου και την πρόσκλησή του για την αρχηγία, σε αντίθεση με τον Βάσσο. Παρόλα αυτά, ο Ηλίας, γνήσιος Έλληνας με μοναδικό σκοπό την ελευθερία της πατρίδας, όχι μόνο δέχθηκε τον Βάσσο ως συναρχηγό, αλλά τον αγκάλιασε κιόλας, επισφραγίζοντας τη μεταξύ τους συμφωνία για αμοιβαία βοήθεια και αυστηρή πειθαρχία των στρατιωτών τους μπροστά στο Ιερό Ευαγγέλιο και τον Επίσκοπο Νεόφυτο.
Οι Ευβοείς είχαν ήδη ξεκινήσει την επανάσταση εναντίον των Τούρκων από τα μέσα του 1821, με πρωτοβουλία του Επισκόπου Νεοφύτου. Ο Τούρκος διοικητής της Καρύστου, Ομέρ Μπέης, μαθαίνοντας αυτά τα νέα ενώ βρισκόταν σε εκστρατεία στη Στερεά Ελλάδα, επέστρεψε αμέσως στην περιοχή του και διέλυσε τους άπειρους μαχητές του Νεοφύτου. Τότε ήταν που ο Επίσκοπος σκέφτηκε να καλέσει τους έμπειρους Μανιάτες και τον πλέον φημισμένο οπλαρχηγό τους, Ηλία Μαυρομιχάλη.
Μόλις ο Ομέρ Μπέης πληροφορήθηκε την άφιξη του Ηλία Μαυρομιχάλη στην Εύβοια (αφού προηγουμένως είχε συγκρουστεί και διαλύσει τους άνδρες του Βάσσου και του Κριεζώτη), έστειλε αμέσως στρατεύματα και κατέλαβε τη στρατηγική θέση των Στύρων.
Οι περίπου χίλιοι επαναστάτες που στρατοπέδευαν στο Αλιβέρι, εκ των οποίων οι πεντακόσιοι ήταν Μανιάτες, μόλις έμαθαν για την κατάληψη των Στύρων από τους Τούρκους, αποφάσισαν να κινηθούν εναντίον τους. Ο Ηλίας Μαυρομιχάλης σχημάτισε δύο φάλαγγες, μία υπό τις διαταγές του και μία υπό τον Βάσσο, με σκοπό να καταλάβουν τα Στύρα με κυκλωτική και αιφνιδιαστική επίθεση.
Δυστυχώς, η καταρρακτώδης βροχή ανάγκασε τα τμήματα να καταφύγουν σε γειτονικά χωριά για διανυκτέρευση (11 Ιανουαρίου 1822). Το επόμενο πρωί, οι Τούρκοι αντιλήφθηκαν την καθήλωση των ελληνικών δυνάμεων και επιτέθηκαν εναντίον του Βάσσου, ο οποίος βρισκόταν πιο κοντά. Εκείνος διέπραξε το ασυγχώρητο λάθος να μην ειδοποιήσει τον Ηλία Μαυρομιχάλη για την τουρκική επίθεση, ίσως υπολογίζοντας ότι θα τους αντιμετώπιζε μόνος του για να αποκτήσει προσωπική δόξα.
Οι Ευβοείς όμως ήταν άπειροι, και οι σκληροί Τούρκοι της Καρύστου τους έτρεψαν σε φυγή. Εν τω μεταξύ, έφτασε η φάλαγγα των Μανιατών με τον Ηλία Μαυρομιχάλη, ο οποίος αναχαίτισε τους Τούρκους και τους ανάγκασε να υποχωρήσουν και να κλειστούν στα πιο γερά σπίτια των Στύρων.
Ο Ηλίας, καταδιώκοντάς τους, μπήκε με αρκετούς Μανιάτες στα Στύρα και από εκεί ειδοποίησε τον Βάσσο και τον θείο του Κυριακούλη να σπεύσουν να καταλάβουν τη στρατηγική θέση “Διακόφτι”, που δέσποζε του δρόμου Στύρων – Καρύστου, για να αποφύγουν την άφιξη τουρκικών ενισχύσεων. Όμως, ο Κυριακούλης και ο Βάσσος καθυστέρησαν. Ο Βάσσος προσπαθούσε να συγκεντρώσει τους διασκορπισμένους στρατιώτες του, με αποτέλεσμα ο Ομέρ Μπέης να προλάβει να καταλάβει τη θέση “Διακόφτι”.
Ο Ομέρ Μπέης, επικεφαλής ισχυρής δύναμης ιππικού, επιτέθηκε ξαφνικά στα Στύρα, τα οποία βρήκε σχεδόν αφρούρητα (οι άνδρες του Ηλία Μαυρομιχάλη πίστεψαν ότι δεν υπήρχε πλέον κίνδυνος και είχαν επιδοθεί σε οινοποσία στις αποθήκες). Μπαίνοντας στα Στύρα, αντιμετώπισε μόνο μερικές δεκάδες Μανιατών με επικεφαλής τον Ηλία Μαυρομιχάλη, οι οποίοι αντιστάθηκαν λυσσαλέα. Από αυτούς, μόνο επτά άνδρες επέζησαν γύρω από τον ηρωικό τους αρχηγό, υποχωρώντας μαχόμενοι και αδιαφορώντας για τον αριθμό των εχθρών, καταφέρνοντας να καταφύγουν στον ανεμόμυλο έξω από τα Στύρα (τον λεγόμενο Κοκκινόμυλο), όπου και αμύνθηκαν σαν λιοντάρια. Όταν τους τελείωσαν τα φυσίγγια, χτυπούσαν τους Τούρκους με τις πέτρες του ερειπωμένου μύλου, τιμώντας τους ηρωικούς τους προγόνους, τους Τριακοσίους του Λεωνίδα!
Ο Φιλήμων περιγράφει την ηρωική αντίσταση των επτά Μανιατών και το ένδοξο τέλος του Ηλία Μαυρομιχάλη: «Ο Ηλίας… μετὰ μόνον ἑπτὰ ὀπισθοβατῶν εἰσέρχεται ἐντός τινος ἀνεμομύλου ἐρειπωμένου καὶ ἐπὶ τοῦ λόφου κειμένου πλησίον τῶν Στύρων. Ονομάζεται οὗτος Κοκκινόμυλος. Ἐνταῦθα παρίσταται ἡ τελευταία του δράματος πράξις. Ὁ Ὁμὲρ Βελής ὁρμᾶ ἀθρόος κατὰ τῶν ἐγκλείστων… Α! πυριτιδοβολαὶ ἐξηντλήθησαν· ὁ Ἠλίας σύρει τὸ ξίφος, ἵνα μὴ συλληφθῇ αἰχμάλωτος ἐξορμᾶ ένα διασχίση τοὺς ἐχθροὺς καὶ πίπτει νεκρός.»
Ο Άγγλος ιστορικός Γκόρντον γράφει πως οι Τούρκοι, αναγνωρίζοντας τον Ηλία Μαυρομιχάλη, προσπάθησαν να τον συλλάβουν ζωντανό κατά την έξοδό του από τον μύλο, αλλά εκείνος έβυθισε το εγχειρίδιό του στο στήθος του και αυτοκτόνησε.
Και ο Άγγλος ιστορικός Άλισον Φίλλιπς σημειώνει ότι ο θάνατός του ήταν το πρώτο πλήγμα της Επανάστασης για εκείνο το έτος και προκάλεσε μεγάλη λύπη, καθώς εκτός από την ανδρεία που ήταν κοινή στους αρχηγούς της Επανάστασης, ο Ηλίας Μαυρομιχάλης διακρινόταν για την αφιλοκερδή πατριωτική του αφοσίωση.
Οι Τούρκοι απέκοψαν το κεφάλι του νεκρού και το παρέδωσαν στον Ομέρ Μπέη, ο οποίος, παρά την κρυφή του ευχαρίστηση, ψιθύρισε: «Κρίμα στο παλικάρι!». Στη συνέχεια, διέταξε να ταριχευθεί το κεφάλι του Ηλία για να το στείλει στον Σουλτάνο.
Όταν έγινε γνωστός ο ηρωικός θάνατος του Ηλία Μαυρομιχάλη στην έδρα της Πελοποννησιακής Γερουσίας (στην Ακροκόρινθο), ο Πρόεδρός της, Δημήτριος Υψηλάντης, θέλησε να το ανακοινώσει με διακριτικό τρόπο στον Πετρόμπεη, ο οποίος ήταν Αντιπρόεδρος της Γερουσίας. Εκείνος, αφού άκουσε με ψυχραιμία το θλιβερό γεγονός, είπε στον Δημήτριο Υψηλάντη: «Μη με λυπάσαι· έκαμα γιο στρατιώτη, ο οποίος επλήρωσε το χρέος του προς την Πατρίδα!».
Ο ιστορικός Φιλήμων αναφέρει ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έλεγε πως μόνο ο Ηλίας θα μπορούσε να αμφισβητήσει την στρατιωτική ηγεσία της Πελοποννήσου.
Είναι αλήθεια ότι η καθυστέρηση της άφιξης του Κυριακούλη και του Βάσσου στα Στύρα, και ιδιαίτερα η μη κατάληψη της θέσης “Διακόφτι”, ήταν η βασική αιτία του τραγικού τέλους του Ηλία Μαυρομιχάλη. Ωστόσο, η εκδοχή ότι ο Κυριακούλης αδιαφόρησε είναι απαράδεκτη, καθώς είχε την υποχρέωση (παρακαλώντας τον μάλιστα και ο αδελφός του Πετρόμπεης) να επιτηρεί τον Ηλία λόγω του παράτολμου της μαχητικότητάς του. Άλλωστε, ο Κυριακούλης δεν υστερούσε σε ηρωισμό από τον ανιψιό του.
Αμέσως μετά την άτυχη μάχη των Στύρων και την απώλεια της ίσως πιο ηρωικής μορφής της Επανάστασης του ’21, ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης ειδοποίησε τον οπλαρχηγό της Ρούμελης Οδυσσέα Ανδρούτσο να σπεύσει στην Εύβοια για να ενισχύσει τον αγώνα εναντίον του Ομέρ Μπέη.
Και πράγματι, στις 14 Ιανουαρίου 1822, ο Καπετάν Ανδρούτσος έφτασε στο Αλιβέρι, όπου συγκεντρώθηκαν περίπου 1500 πολεμιστές, μεταξύ των οποίων και το σώμα των Μανιατών υπό τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, οι οποίοι και κινήθηκαν αμέσως προς πολιορκία της Καρύστου.
Δυστυχώς, η πυκνή χιονόπτωση που ακολούθησε κάλυψε όλες τις διαβάσεις και καθήλωσε τα τμήματα, καθιστώντας δύσκολη την τροφοδοσία τους και αδύνατη την προέλασή τους.
Τελικά, μετά από κόπους και ταλαιπωρίες, κατέστη δυνατή η προσέγγιση των Επαναστατών, οι οποίοι έφτασαν έξω από την Κάρυστο και εγκατέστησαν προφυλακές στη θέση Λάλα, στους δυτικούς πρόποδες του λόφου όπου βρίσκεται το ισχυρότατο Κάστρο της Καρύστου.
Από τις πρώτες αψιμαχίες, οι Έλληνες απέκτησαν αισιοδοξία για την έκβαση της πολιορκίας, καθώς κατάφεραν να θέσουν εκτός λειτουργίας και το υδραγωγείο που τροφοδοτούσε με νερό την τουρκική φρουρά του Κάστρου. Ωστόσο, στις ευοίωνες προβλέψεις των πολιορκητών παρενέβη η διχόνοια μεταξύ των πολιτικών και στρατιωτικών παραγόντων της Επανάστασης, η οποία όχι μόνο ματαίωσε την συντριβή του Ομέρ Μπέη, αλλά και πολλά άλλα δεινά επιφύλαξε στη συνέχεια.
Συγκεκριμένα, ο Άρειος Πάγος, εχθρικά διακείμενος προς τον Ανδρούτσο και ίσως μη επιθυμώντας την αύξηση της πολεμικής του φήμης με μια νίκη επί του Ομέρ Μπέη, τον ανακάλεσε στην περιοχή της Στερεάς. Ο Ανδρούτσος, επιθυμώντας να φανεί νομοταγής ή εξοργισμένος, εγκατέλειψε αμέσως την Εύβοια (όπως έφυγε και ο Κυριακούλης) και πήγε στη Στερεά.
Έτσι, ο Ομέρ Μπέης κατόρθωσε να κρατήσει υπό την εξουσία του την Κάρυστο μέχρι το 1833, οπότε και την παρέδωσε (τελευταία από όλες τις περιοχές της απελευθερωμένης Ελλάδας) στον Βασιλιά Όθωνα, κατόπιν εντολής του Σουλτάνου και σύμφωνα με τη συνθήκη του Λονδίνου (1830).
Kείμενο: Όμορφη Μάνη-Φωτό Ιντερνετ
Διαβάστε κι εδώ:
