Το μοναστήρι της Παναγίας Φανερωμένης Δρυάλου βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο από την Αρεόπολη προς τον Γερολιμένα, κοντά στα Φραγκούλια ή Φραγκολιά.
Ιστορία και Αρχιτεκτονική
Η κτητορική επιγραφή του ναού αναφέρει ως χρονολογία ίδρυσης το 1079, με τον τεχνίτη Γεώργιο και κτήτορες τον μοναχό Νίκωνα και τον λαϊκό Θαλούση Κουσκουνάρη από το κοντινό χωριό Κουσκούνι. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Θεοτόκο.
Μια δεύτερη επιγραφή πληροφορεί ότι ο ναός ανακατασκευάστηκε και διακοσμήθηκε τον 14ο αιώνα (1322-1323), επί αρχιερατείας του κυρ Νικολάου. Ο ναός αφιερώθηκε στην Παναγία Φανερωμένη, λόγω της ευρείας λατρείας προς τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Κυζίκου.
Αρχιτεκτονικά, είναι μονόχωρος, κεραμοσκέπαστος με τυφλά αψιδώματα και σφενδόνια. Στις αρχές του 12ου αιώνα, προστέθηκε ένα ορθογώνιο προστώο στη δυτική πλευρά, πάνω από την είσοδο. Στους μεταβυζαντινούς και νεότερους χρόνους έγιναν διάφορες προσθήκες και επεμβάσεις, διαμορφώνοντας τη σημερινή του μορφή.
Οι τοιχογραφίες του ναού ανήκουν σε τρεις διαφορετικές περιόδους:
- Τέλη 11ου αιώνα
- Πρώτη ανακαίνιση (1322-1323)
- Πρώτο μισό 17ου αιώνα
Λαϊκή Παράδοση – Μια ζωντανή αφήγηση
Ο γνωστός καλλιτέχνης και λαογράφος Κυριάκος Κάσσης, στο βιβλίο του «Άνθη της πέτρας», καταγράφει μια λαϊκή παράδοση για τη Φανερωμένη, όπως του τη διηγήθηκε η γερόντισσα Καλλιόπη Σταθάκου (106 ετών) από τον Τσόπαχα:
«Εθεμελιώνανε εκκλησία εκεί πόναι ο Άγιος Πέτρος δίπλα. Δεν ήτανε ακόμα καλόγερος φερμένος στη Φανερωμένη. Εχτίνανε ο πεθερό μου, ο μπαρμπα-Στάθης ο Δημητρακάκος κι ο μπαρμπα-Γιάννης ο Κουφάλης. Ερίξαν το χάμου (το δάπεδο) να φτιάσουσι εκκλησούλα για να ρθει ο καλόγερας. Το βράδυ εφύγανε… χτισμένο το τοιχείο. Πάσι το πρωί. Χαλασμένα τα τοιχεία!
Πάνω την άλλη μέρα χτίνουνε τα ίδια. Πάνε το πρωί, χαλασμένα.
«- Ε, μα!… Θα ντονε σκοτώσουμε!… Αν είναι εκείνος που μας έδωσε το χωράφι και δε θέει… να μας το πει… Όχι να παιδευόμαστε».
Επαραφυλάξασι μέχρι το πρωί κι οι δύο. Τίποτα…
Μόλις επιζοκωλιάσασι… Χαλασμένο… Δειοποιήσασι το γκαλόγερα. Σολωμάκος ήτα…Άλλη νύχτα, μέχρι το πρωί.
«Άμα παρησιαστεί καένας νη θα ντόνε δέσομε νή θα ντόνε σκοτώσομεν.»
Έφτασε φωτήματα…
Εκάμασι να φέρουνε κάτι υλικά… Μόλις εφύγανε πχιο πέρα… ανακωλώθηνα όλα… Πάνε κοντά… Πάνε και τα μυστρία, πάνε και τα σφυρία… Τα πήρανε όλα…
«Κάποιος ήρθε και τα πήρε».
Δειοποιήσανε τον καλόγερα ότι «εκείνος πόχει το χωράφι δε θα θέει να ντο χτίσομε και δε θέει να δειχτεί… Μας επήρε τα σφυρία»!
Εκατέβησα το γκατήφορο και το δρόμο δρόμο βρίσκανε σταλαματιές αζβέστι… Κάτου-κάτου… φτάνουνε στη Φανερωμένη… Βρέσκουνε τα σφυρία εκεί…
Λένε: «Εδώ θα ρθουμε. Ήτα (=προϋπήρχε, έστεκε ακόμα) η εκκλησούλα. Εδώ θα θεμελιώσομε».
Η Μονή της Παναγίας Φανερωμένης Δρυάλου είναι γυναικεία, αλλά δεν διαθέτει μοναχική αδελφότητα. Πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου, κατά την απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Πηγή: Λακωνικό Ημερολόγιο 2018
Ακολουθεί κείμενο της Όμορφης Μάνης:
Στην καρδιά της Μάνης, σε μια επίσκεψη στην Ιερά Μονή της Φανερωμένης την Τρίτη, 19 Αυγούστου 2025, είχαμε την ξεχωριστή ευλογία να συναντήσουμε τον Ιερέα Πατέρα Συμεών Λαμπρινάκο. Μια προσωπικότητα που αμέσως ξεχώρισε, όχι μόνο για τις βαθιές του γνώσεις και την ασύγκριτη ευγένειά του, αλλά και για την ταπεινοφροσύνη του που μας άφησε μια ανεξίτηλη εντύπωση.
Ο Πατήρ Συμεών, ένας άνθρωπος που αφιερώνει τη ζωή του τόσο στην πνευματική του διακονία όσο και στη φροντίδα της 93χρονης μητέρας του στον Πύργο Διρού, μας μίλησε για τα θαύματα της Παναγίας της Φανερωμένης, φωτίζοντας τις καρδιές μας. Ως Προϊστάμενος της Μητρόπολης των Ταξιαρχών στην Αρεόπολη και υπεύθυνος της Μητρόπολης Μάνης για τα μυστήρια του γάμου και του διαζυγίου, φέρει ένα βαρύ φορτίο στις πλάτες του. Μας αποκάλυψε με πόνο ψυχής ότι από την αρχή του 2025 τα διαζύγια έχουν φτάσει τα 35, ένας δυσανάλογος αριθμός για μια τόσο μικρή κοινότητα.
Επιπλέον, ο Πατήρ Λαμπρινάκος έχει αναλάβει την ευθύνη της ίδιας της Μονής της Φανερωμένης, καθώς δεν υπάρχει πλέον καμία μοναχή. Η αφοσίωση, η διδασκαλία και η ψυχική του καλοσύνη, μας χάρισαν στιγμές πνευματικής ανάτασης και βαθιάς σκέψης. Η συνάντησή μας μαζί του αποτελεί μια ζωντανή μαρτυρία του πνευματικού πλούτου που μπορεί να προσφέρει ένας άνθρωπος, αφήνοντας πίσω του το στίγμα της αγάπης και της προσφοράς.
Να σημειωθεί ότι η μνήμη της Παναγίας της Φανερωμένης του Δριάλου εορτάζεται στις 23 Αυγούστου κάθε χρόνο.
Ακολουθεί φωτογραφικό υλικό:
