Το Οίτυλο, ένας τόπος με διαρκή ανθρώπινη παρουσία στη δυτική ακτή της Μάνης, αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα της πλούσιας ιστορίας της Ελλάδας. Οι μαρτυρίες για τον οικισμό αυτό εκτείνονται σε βάθος χιλιετιών, από την εποχή των μυθικών ηρώων έως τις σύγχρονες μεταναστευτικές ροές, αφήνοντας ένα πολυεπίπεδο ιστορικό αποτύπωμα. Το Οίτυλο βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Μάνης, με θέα στον Μεσσηνιακό κόλπο.
Η Αυγή της Ιστορίας: Το Οίτυλο στην Μυκηναϊκή Εποχή και την Αρχαϊκή Περίοδο
Η παλαιότερη λογοτεχνική αναφορά στο Οίτυλο εντοπίζεται στην αθάνατη Ιλιάδα του Ομήρου (Β 585). Στον περίφημο κατάλογο των πλοίων, το Οίτυλο (Οἴτυλος) καταγράφεται ως μία από τις πόλεις που συνεισέφεραν στην πανελλήνια εκστρατεία των Αχαιών στην Τροία, υπό την ηγεσία του βασιλιά Μενέλαου της Σπάρτης. Αυτή η μνεία, που χρονολογείται περίπου στον 8ο αιώνα π.Χ. αλλά αναφέρεται σε γεγονότα της Μυκηναϊκής εποχής (1600-1100 π.Χ.), υποδηλώνει την ύπαρξη ενός οργανωμένου οικισμού με κάποιας μορφής πολιτική και κοινωνική δομή, ικανού να συμμετάσχει σε μια τόσο μεγάλη ναυτική επιχείρηση. Η σύνδεση με τον Μενέλαο το τοποθετεί γεωγραφικά και πολιτικά στην ευρύτερη επιρροή της Σπάρτης των μυθικών χρόνων.
Αιώνες αργότερα, ο Παυσανίας, ο περιηγητής του 2ου αιώνα μ.Χ., στην εμπεριστατωμένη του περιγραφή της Λακωνίας (Λακωνικά, Γ 21), παρέχει μια πιο συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθέτηση του Οίτυλου. Τον εντοπίζει στην παράκτια διαδρομή που ακολουθεί κανείς μετά το Λας και πριν φτάσει στη Μέσσα. Επιπλέον, καταγράφει μια σημαντική τοπική παράδοση: ότι το Οίτυλο ήταν μια πόλη που κατοικούσαν οι Λέλεγες. Οι Λέλεγες θεωρούνταν ένα από τα αρχαιότερα αυτόχθονα φύλα της Ελλάδας, με παρουσία σε διάφορες περιοχές πριν την κάθοδο των Δωριέων. Η σύνδεση του Οίτυλου με τους Λέλεγες ενισχύει την υπόθεση για την αρχαιότητα του οικισμού και την πιθανή του ύπαρξη πριν την εδραίωση της δωρικής κυριαρχίας στη Λακωνία κατά την αρχαϊκή περίοδο (8ος-6ος αιώνας π.Χ.).
Η Ελληνιστική και Ρωμαϊκή Περίοδος: Θρησκευτική Ζωή και Πολιτική Συμμετοχή
Κατά την ελληνιστική (323-31 π.Χ.) και τη ρωμαϊκή περίοδο (31 π.Χ. – 324 μ.Χ.), το Οίτυλο φαίνεται να διατήρησε τη σημασία του. Ο Παυσανίας (Λακωνικά, Γ 26.5) μας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τη θρησκευτική ζωή της πόλης κατά την εποχή του. Αναφέρει την ύπαρξη ενός ιερού αφιερωμένου στον Σάραπι. Ο Σάραπις ήταν μια συγκρητιστική θεότητα που συνδύαζε στοιχεία ελληνικών και αιγυπτιακών θεών, η λατρεία της οποίας γνώρισε μεγάλη διάδοση κατά τις ελληνιστικές και ρωμαϊκές εποχές, συχνά σε αστικά κέντρα με έντονη παρουσία εμπόρων και ανθρώπων από διάφορες περιοχές της Μεσογείου. Η ύπαρξη ενός τέτοιου ιερού στο Οίτυλο υποδηλώνει την κοσμοπολίτικη επιρροή και πιθανές εμπορικές ή πολιτιστικές επαφές της πόλης με άλλες περιοχές.
Επιπλέον, ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην αγορά του Οίτυλου υπήρχε ένα ξύλινο άγαλμα του Απόλλωνα Καρνείου. Ο Απόλλων Καρνείος ήταν μια ιδιαίτερα σημαντική θεότητα για τους Λάκωνες, συνδεδεμένη με τη μουσική, τη μαντεία, τις αγροτικές γιορτές και τη στρατιωτική εκπαίδευση. Η παρουσία του στην αγορά, το κεντρικό σημείο της δημόσιας και κοινωνικής ζωής της πόλης, υπογραμμίζει τη διατήρηση και τη σημασία των τοπικών λακωνικών θρησκευτικών παραδόσεων παρά την εισαγωγή νέων λατρειών.
Σε αυτή την περίοδο, το Οίτυλο αναδεικνύεται και ως μέλος του Κοινού των Ελευθερολακώνων. Αυτή η ομοσπονδία λακωνικών πόλεων, που περιλάμβανε πολλές πόλεις της Μάνης, κατάφερε να διατηρήσει μια σχετική αυτονομία υπό τη ρωμαϊκή κυριαρχία. Η ενεργός συμμετοχή του Οίτυλου στο Κοινό μαρτυρά την πολιτική του σημασία και την ικανότητά του να συνυπάρχει και να συνεργάζεται με άλλες λακωνικές πόλεις στην περιοχή.
Γεωγραφική Επιβεβαίωση και Αρχαιολογικά Ίχνη
Ο Στράβων (1ος αιώνας π.Χ. – 1ος αιώνας μ.Χ.) στα Γεωγραφικά του (Η 365) επιβεβαιώνει τη θέση του Οίτυλου, αναφέροντάς τον ως Βοίτυλο και τοποθετώντας τον στον Μεσσηνιακό κόλπο, σε μια στρατηγική θέση μαζί με την Ψαμμαθούντα και την Ασίνη. Η αναφορά αυτή ενισχύει την εικόνα ενός παράκτιου οικισμού με συνεχή παρουσία και σημασία για την ευρύτερη περιοχή.
Η σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή του σημερινού Οίτυλου έχει φέρει στο φως υλικά κατάλοιπα που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη του αρχαίου οικισμού. Αν και δεν έχουμε εκτενείς ανασκαφικές εκθέσεις, ο εντοπισμός τμημάτων αρχαίων τειχών υποδηλώνει την ύπαρξη οχυρώσεων, πιθανώς για την προστασία του οικισμού και του λιμανιού του. Η εύρεση επιγραφών (χωρίς να έχουμε λεπτομέρειες για το περιεχόμενό τους) θα μπορούσε να προσφέρει περαιτέρω πληροφορίες για την κοινωνική, πολιτική ή θρησκευτική ζωή της πόλης. Επιπλέον, η εντοιχισμένη ιωνική κολόνα και τα κιονόκρανα σε μια τοπική εκκλησία αποτελούν ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη αξιόλογων αρχιτεκτονικών κατασκευών στην αρχαιότητα, πιθανώς ενός ιερού ή ενός δημόσιου κτιρίου.
Από την Οθωμανική Κυριαρχία στην Κορσική: Ένα Νέο Ξεκίνημα
Στους νεότερους χρόνους, το Οίτυλο συνδέεται με ένα σημαντικό μεταναστευτικό γεγονός. Κατά τον 17ο αιώνα, η Μάνη, ανυπότακτη στην Οθωμανική κυριαρχία, υπέφερε από βαριά φορολογία και διώξεις. Πολλοί Μανιάτες αναζήτησαν καταφύγιο και καλύτερες ευκαιρίες σε άλλες περιοχές. Το 1675, το Οίτυλο αποτέλεσε ένα από τα κύρια λιμάνια αναχώρησης για αυτούς τους ανθρώπους. Περίπου 730 Μανιάτες επιβιβάστηκαν σε ένα πλοίο με προορισμό τη Γένοβα και από εκεί μεταφέρθηκαν στην Κορσική, η οποία τότε βρισκόταν υπό γενοβέζικη κυριαρχία.
Οι Μανιάτες εγκαταστάθηκαν αρχικά στην άνυδρη περιοχή της Παωμίας, αλλά αργότερα, στα τέλη του 18ου αιώνα, ίδρυσαν το χωριό Καργκέζε (Cargèse). Αυτή η κοινότητα διατήρησε για γενιές την ελληνική της ταυτότητα, την ορθόδοξη πίστη και ακόμη και κάποιες γλωσσικές ιδιαιτερότητες, αποτελώντας ένα μοναδικό ιστορικό και πολιτιστικό φαινόμενο στην Κορσική. Η ιστορία αυτής της μετανάστευσης συνδέει άρρηκτα το Οίτυλο με ένα σημαντικό κεφάλαιο της νεότερης ελληνικής διασποράς.
Συμπερασματικά:
Το Οίτυλο αποτελεί έναν ιστορικό τόπο με αδιάλειπτη ανθρώπινη παρουσία για χιλιάδες χρόνια. Από την αναφορά του στην ομηρική εποχή και τη σύνδεσή του με τους μυθικούς Λέλεγες, την ακμή του κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο με την ύπαρξη ιερών και τη συμμετοχή στο Κοινό των Ελευθερολακώνων, μέχρι τον ρόλο του ως λιμάνι εξόδου για τους Μανιάτες προς την Κορσική, το Οίτυλο υπήρξε ένας σημαντικός σταθμός στην ιστορία της Μάνης και της ευρύτερης ελληνικής ιστορίας. Οι γραπτές μαρτυρίες, σε συνδυασμό με τα αρχαιολογικά ευρήματα και τις νεότερες ιστορικές αναφορές, συνθέτουν μια πλούσια και πολυδιάστατη εικόνα αυτού του ιστορικού τόπου, στη δυτική πλευρά της Μάνης με θέα στον Μεσσηνιακό κόλπο.
Όμορφη Μάνη