Ας ταξιδέψουμε στην καρδιά της Πελοποννήσου, σε μια γη σκληρή και περήφανη, όπου ο άνεμος ψιθυρίζει ιστορίες αιώνων και οι πέτρες στέκουν σιωπηλοί μάρτυρες μιας μοναδικής ταυτότητας: τη Μάνη. Ένας τόπος διαιρεμένος στα δύο, λες και μια αόρατη γραμμή χαράχτηκε στην ψυχή του, δημιουργώντας δύο κόσμους τόσο κοντινούς γεωγραφικά, αλλά τόσο απομακρυσμένους στην ιδιοσυγκρασία και την πορεία τους.
Στη Μέσα Μάνη, εκεί όπου ο ήλιος καίει ανελέητα την πέτρα και η γη μοιάζει να αρνείται κάθε σημάδι ζωής, η επιβίωση ήταν μια αδιάκοπη μάχη. Φανταστείτε πρόσωπα σμιλεμένα από τον άνεμο και τον ήλιο, σαν αρχαία αγάλματα λαξευμένα από την ίδια τη σκληρότητα του τόπου. Μάτια που έχουν δει γενιές να παλεύουν με τη φτώχεια και την έλλειψη, σβήνοντας κάθε ίχνος ευκολίας. Οι άνθρωποι εδώ, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, έμοιαζαν σαν να είχαν απορροφήσει την άγρια ομορφιά και την εσχατιά του περιβάλλοντός τους. Οι αντιρρησίες των αυστηρών ηθών τους αντιμετωπίζονταν με μια αμείλικτη σκληρότητα, λες και προστάτευαν έναν ιερό κώδικα χαραγμένο στις ίδιες τις πέτρες της Μάνης. Ο εκσυγχρονισμός έμοιαζε με ξένο σώμα, κάτι που απειλούσε την αιώνια σταθερότητα ενός κόσμου που είχε μάθει να ζει στο δικό του, αργό ρυθμό.
Ο χρυσαφένιος ήλιος, αντί να χαρίζει χαρά, έβαφε τα πρόσωπα με μια κόκκινη, γεμάτη ρυτίδες λάβα, κάνοντάς τα άγρια και απροσπέλαστα. Στα χωράφια, ανάμεσα σε ατελείωτους σωρούς από γκρίζα τρόχαλα, οι Μανιάτες της Μέσα Μάνης “ψάρευαν” τις ελιές ή μόχθαιναν για τα λιγοστά ζώα τους. Πού χρόνος για όνειρα και δημιουργία; Ο τόπος τούς είχε φυλακίσει στο αιώνιο παρόν, αφήνοντας το μέλλον να σέρνεται σαν μια άγνωστη σκιά. Και αυτό το μέλλον, δυστυχώς, άφησε τη Μέσα Μάνη στάσιμη, σαν ένα σκηνικό που ο χρόνος ξέχασε να ανανεώσει. Αρνήθηκε πεισματικά να ακολουθήσει την εξέλιξη, διατηρώντας μια παρθένα, αμόλυντη γοητεία, παρά την ερήμωση που άρχισε σιγά σιγά να την καταλαμβάνει.
Κάποτέ ένας παπάς στο Πόρτο Κάγιο αποπλάνησε ένα κορίτσι. Αυτό θεωρήθηκε μεγάλη προσβολή, εκτός των άλλων και για την θρησκεία, με συνέπεια να επέμβει ο τότε Μπέης της Μάνης Πέτρος Μαυρομιχάλης. Ο Πετρόμπεης πήγε στο Πόρτο Κάγιο , από την Αρεόπολη (τότε Τσίμοβα) με πορεία 8 ωρών !! Έπιασε τον παπά , τον παρέδωσε στους δύο αδερφούς της κόρης και τους διέταξε να τον πετάξουν δεμένο χειροπόδαρα στην Αρμενόπετρα-ένας ύφαλος ορατός στα παράκτια χωριά της Μέσα Μάνης προς την πλευρά του Ακρωτηρίου Ταίναρου – με αποτέλεσμα να πεθάνει από την πείνα και το κρύο. Μάλιστα οι ναυτικοί από τότε δεν πλησιάζουν την Αρμενόπετρα , γιατί πιστεύουν ότι σε αυτή συχνάζουν φαντάσματα . (Βιβλίο “Νυκλιάνοι” Δ. Δημητράκος – Μεσίσκλης σελ.80)
Αντίθετα, στην Έξω Μάνη, εκεί όπου οι καταπράσινες πλαγιές του Ταΰγετου φιλούν τις δροσερές ακτές, ο αέρας κουβαλούσε αρώματα βοτάνων και η ατμόσφαιρα ήταν πιο ήρεμη, πιο φιλόξενη. Εδώ, η γη ήταν πιο γόνιμη, οι πηγές ζωής πιο άφθονες, λες και ο ίδιος ο Ταΰγετος άπλωνε ένα προστατευτικό πέπλο ευημερίας. Οι κάτοικοι ανέπνεαν μια αίσθηση ανωτερότητας απέναντι στους σκληρά εργαζόμενους Μεσομανιάτες. Ο πολιτισμός έφτανε πιο γρήγορα, τα σχολεία άνθιζαν και ο χρόνος για μάθηση ήταν μια πραγματικότητα. Φυσικά, δεν έλειψαν και από τη Μέσα Μάνη φωτεινά μυαλά, παιδιά που αψήφησαν τις δυσκολίες και με πείσμα και μια μικρή λάμπα ως οδηγό, άνοιξαν δρόμους για τη γνώση.
Στην Έξω Μάνη, οι άνθρωποι άρπαξαν τις ευκαιρίες που τους πρόσφερε ο τόπος. Εκμεταλλεύτηκαν τη γονιμότητα της γης, τις απαλές ακτές και την πλούσια βλάστηση. Κοίταξαν μπροστά, αξιοποιώντας την ιστορία τους αλλά και τις απαιτήσεις του σήμερα. Ο τουρισμός άνθισε, φέρνοντας νέους πόρους και ανακόπτοντας το φάσμα της ερήμωσης.
Παρά τις εμφανείς αυτές αντιθέσεις στην ανθρωπογεωγραφία, κάτι ένωνε βαθιά τους Μανιάτες: η αδιαπραγμάτευτη τιμή και η προσήλωση στο τρίπτυχο “Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια”. Η φράση “ευρωπαϊκή Μάνη” που συχνά αποδίδεται στην Έξω Μάνη, μαρτυρά πώς ο τόπος σφράγισε τις τύχες των ανθρώπων ανάλογα με τη γεωγραφική τους θέση.
Κλείνοντας αυτό το ταξίδι στην καρδιά της Μάνης, ας θυμόμαστε ότι αν η “ευρωπαϊκή” Μάνη άνθισε, το χρωστά, πέρα από τους δικούς της αγώνες, και στην άλλη, την έσχατη, την αρχέγονη Μάνη. Εκείνη που με πείσμα και πάθος αντιστάθηκε σε κάθε εισβολέα, διατηρώντας άσβεστη τη φλόγα της ελευθερίας, χαρίζοντας σε όλους τους Μανιάτες μια θέση στην ιστορία ως ένας λαός αδούλωτος και παντοτινά ελεύθερος.