Η Βάθεια, ένα πραγματικό αντιπροσωπευτικό δείγμα της μοναδικής μανιάτικης αρχιτεκτονικής, στέκει αγέρωχη στην κορυφή ενός λόφου, σαν αιώνιος φρουρός. Γύρω της απλώνονται σιωπηλά τα ερείπια παλαιότερων οικισμών, μαρτυρώντας την πλούσια ιστορία της περιοχής. Το βλέμμα της χάνεται στο βαθύ γαλάζιο του Μεσσηνιακού Κόλπου, με τη γραφική Αρμενόπετρα να μοιάζει σαν ένα μοναχικό στολίδι στην επιφάνεια της θάλασσας.
Αυτό το πυκνοχτισμένο και εντυπωσιακό κτηριακό σύνολο, που περιλαμβάνει περίπου εβδομήντα σπίτια σε μια έκταση δεκαεπτά στρεμμάτων, είναι οργανωμένο στους παραδοσιακούς μαχαλάδες τεσσάρων ιστορικών γενιών. Η ονομασία της, Βάθεια, πιθανότατα αντικατοπτρίζει τη μορφολογία του εδάφους, καθώς είναι χτισμένη στην κοιλότητα μιας φυσικής χοάνης.
Οι ιστορικές αναφορές στη Βάθεια Μάνης ξεκινούν από τον 16ο αιώνα, σκιαγραφώντας την εικόνα ενός ζωντανού οικισμού με τον πληθυσμό του, τις περίφημες βεντέτες και την τολμηρή πειρατική δραστηριότητα των Βαθειατών. Η χρυσή της εποχή άνθισε μετά το 1850 και μέχρι το 1900. Δυστυχώς, ακολούθησε μια περίοδος εγκατάλειψης που οδήγησε στην παρακμή της.
Το 1975, ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ) ανέλαβε ένα σημαντικό έργο αξιοποίησης της Βάθειας, δημιουργώντας φιλόξενους ξενώνες και άλλες απαραίτητες εγκαταστάσεις, δίνοντας νέα πνοή στον ιστορικό οικισμό.
Λίγο βορειοδυτικά της Βάθειας, συναντάμε τον μικρό και γραφικό οικισμό Γούλας, ένα αυθεντικό παραδοσιακό ξεμόνι. Κτισμένος σε υψόμετρο 130 μέτρων, στην απέναντι πλαγιά, όπου τα ασβεστολιθικά πετρώματα δίνουν τη θέση τους σε πιο εύφορα εδάφη που κατηφορίζουν απαλά προς τις ακτές.
Σε μικρή απόσταση από τον Γούλα, περίπου ένα χιλιόμετρο μακριά, βρίσκονται τα άλλοτε πειρατικά ορμητήρια, τα λιμανάκια Μέσα Κάποι και Έξω Κάποι, που σήμερα εξυπηρετούν τις ανάγκες των ντόπιων ψαράδων. Εκεί είχαν εγκατασταθεί οι Λαγουδιάνοι του ισχυρού γένους των Καραμπατιάνων, με τα επιβλητικά τους σπίτια και τον πολεμόπυργο που χρονολογούνται από τους προεπαναστατικούς χρόνους. Η περιοχή τους εκτεινόταν σε πενήντα στρέμματα και περιλάμβανε κτήματα, στέρνες, αλώνια, πέτρινες κυψέλες και το αξιόλογο κοιμητήριο με τη βυζαντινή εκκλησία του Άι Γιάννη, όπου σώζονται τα μνήματα και τα βαριά κιβούρια των Λαγουδιάνων και φιλικών οικογενειών.
Η απότομη και άγρια πλαγιά πάνω από τον Γούλα αποτελούσε τον παραδοσιακό βοσκότοπο και κυνηγότοπο της συγκεκριμένης γενιάς. Νοτιοανατολικά του Γούλα βρίσκονται δύο μικρότεροι οικισμοί: τα Καλύβια, ο παλαιότερος, με τα εντυπωσιακά μεγαλιθικά κτίσματα και την ιστορική εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, και τα Πετρομανιάτικα, ένας νεότερος οικισμός που δημιουργήθηκε τον 19ο αιώνα από τον πιο αδύναμο κλάδο των Καραμπατιάνων, τους Ξυπολιτιάνους.
Η ανάγκη για ασφάλεια και άμυνα διαμόρφωσε καθοριστικά την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της ευρύτερης περιοχής της Μάνης. Βόρεια του κεντρικού οικισμού της Βάθειας δεσπόζουν οι χαρακτηριστικές πυργοκατοικίες των Κουτριγάρων και το μικρό αλλά ιστορικό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Στο κοιμητήριο βρίσκεται ο ιδιαίτερος δίκλιτος σταυρεπίστεγος ναός του Προδρόμου, ενώ στο κέντρο και δυτικά απλώνεται η Πύργογειτονιά των Καληδονιάνων και των Καραμπατιάνων. Ολόκληρο το νότιο τμήμα της Βάθειας κοσμούν σαράντα επιβλητικές πυργοκατοικίες της γενιάς των Μιχαλακιάνων. Στο κέντρο ξεχωρίζουν οι πολυώροφες πυργοκατοικίες του Δρακουλαράκου και του Εξαρχάκου, ενώ δυτικότερα στέκει ο ιστορικός Αντωνιάνικος πολεμόπυργος. Μια παλιά μικρή εκκλησία αφιερωμένη στην Υπαπαντή και μια νεότερη του Αγίου Σπυρίδωνα, καθώς και τρία παραδοσιακά λιτριβία, συμπληρώνουν την εικόνα της περιοχής των Μιχαλοκιάνων. Κάθε γενιά είχε τις δικές της χαρακτηριστικές ρούγες και τα ιδιαίτερα μονοπάτια που οδηγούσαν στις αντίστοιχες αγροτικές τους εκτάσεις.
Η Βάθεια, με τους στιβαρούς ορεινούς όγκους, τα μαγευτικά φυσικά τοπία και το αναζωογονητικό θαλασσινό αεράκι που φτάνει από το γειτονικό Μαρμάρι της δυτικής ακτής και το γραφικό Πόρτο Κάγιο της ανατολικής ακτής, αποτελεί έναν ποιοτικό τουριστικό προορισμό για τους καλοκαιρινούς μήνες. Κατοικήθηκε για αιώνες και διαθέτει αξιόλογα μνημεία της φύσης και του πολιτισμού, παραμένοντας, παρά την μακραίωνη ιστορία της, ζωντανή, νεανική και γεμάτη γοητεία.
Κείμενο φωτό : Όμορφη Μάνη