Τη θύμηση της Μάνης,
της πέτρας και του αέρα της Μάνης,
την έπαιρνα πάντα μαζί μου όπου πήγαινα.
Σαν φυλακτό.”
Γεώργιος Φτέρης
Θα αρχίσω με μια προσωπική μου ανάμνηση. Στα χωριά της Μάνης που γειτονεύουν με το Οίτυλο, με το Βοίτυλο, όπως λέει ο λαός. το όνομα Κορσική το χρησιμοποιούσαν για μέτρο του μεγάλου διαστήματος- την πιο αλαργινή ξενιτιά που έφταναν οι Μανιάτες. Κι όταν ένα μικρό παιδί έκλαιγε αναζητώντας τη μητέρα του, που ξεμάκραινε λίγο , οι άλλες γυναίκες του έλεγαν για να το κάνουν να καταλάβει ότι όπου να ναι θα ξαναρθεί: ” Μη κλαις , τρικέρι !! (μικρέ διάβολε). Εδώ διάηκε, στη βρύση. (εδώ πήγε στη βρύση). Δε διάηκε στην Κορσική”.
Αναφέρω τα παραπάνω χαρακτηριστικά λόγια , γιατί δείχνουν με τον απλούστερο τρόπο το πόσο παρατείνεται στη Μάνη η θύμηση ενός ιστορικού γεγονότος που συνέβη αιώνες πρωτύτερα , στο 1675. Τότε που αρκετές -για εκείνον τον καιρό-μανιάτικες οικογένειες , καλεσμένες από τη Γένοβα , εγκαταστάθηκαν στην Κορσική. Φαίνεται πως η εντύπωση ήταν τόσο ζωηρή , ώστε να μείνει έως σήμερα, αν και οι μεταγενέστεροι Μανιάτες συνήθισαν στη μετανάστευση , με την Αμερική, που μπροστά στην αποστολή της, το ταξίδι της Κορσικής γίνεται ένας απλός θαλάσσιος περίπατος.
Γι αυτό το μανιάτικο ξεσήκωμα και τις περιπέτειες που ακολουθούν , θα δώσω συνοψισμένες πληροφορίες , πάλι από μια μελέτη του φίλου Μανιάτη Δικαίου Βαγιακάκου, που πήγε και ξαναπήγε επίτηδες στην Κορσική για να ερευνήσει επί τόπου το θέμα.
Στην αρχή της μελέτης , σημειώνεται ότι μετά την πτώση του Μυστρά και της Τραπεζούντος , πολλοί γόνοι των αυτοκρατορικών οίκων, για να γλιτώσουν από τους τουρκικούς διωγμούς , κατέφυγαν στην ελεύθερη Μάνη. Οι Μανιάτες σε όλο το διάστημα της τουρκοκρατίας εκινούντο εναντίον της, έκαναν συνεννοήσεις με τους Χριστιανούς ηγέτες για να ετοιμάσουν μια γενικότερη εξέγερση και πολεμούσαν τους Τούρκους , άλλοτε στη στεριά μόνοι τους , άλλοτε στη θάλασσα σαν πειρατές κι άλλοτε πηγαίνοντας με τους Βενετσιάνους. Για τούτο οι Τούρκοι πολλές φορές επιχείρησαν να εξαφανίσουν την εστία της Μάνης, αλλά δεν τα κατάφεραν. Έβαλαν όμως πάλι μπρος το σχέδιο τους έπειτα από τον Τουρκοβενετσιάνικο πόλεμο της Κρήτης -1645 1660- επειδή οι Μανιάτες βοήθησαν τους Βενετσιάνους σημαντικά.
Κέντρο στα Μανιάτικα κινήματα ήταν το Βοίτυλο, με τις δυο ισχυρές οικογένειες , τους Γιατριάνους και τους Στεφανόπουλους, που οι πρώτοι εικάζεται πως κατέβαιναν από τους Μέδικους της Φλωρεντίας και οι δεύτεροι από τους Κομνηνούς.
Ανάμεσα τους άναψε κάποτε θανάσιμη έχθρα , επειδή μια κόρη των Γιατριάνων που την είχε αρραβωνιαστεί ο ξακουσμένος Μανιάτης πειρατής Λυμπεράκης Γερακάρης , την άρπαξε με το ζόρι ένας Στεφανόπουλος . Ο Γερακάρης , που ήταν μια φυσιογνωμία αινιγματική , με μεγάλη κουρσάρικη δράση αλλά και με ένα πνεύμα ασυγκράτητα τυχοδιωκτικό , θέλοντας να εκδικηθεί για την προσβολή πήγε με τους Τούρκους , τους βοήθησε να κτίσουν το κάστρο της Κελεφάς απέναντι από το Βοίτυλο και βάλθηκε να εξοντώσει τους εχθρούς του.
Τότε οι Στεφανόπουλοι αναγκασμένοι να φύγουν , ήρθαν σε συνεννόηση με την Γένοβα που κρατούσε την Κορσική. Όταν έκλεισε η συμφωνία 430 Στεφανόπουλοι , με τις γυναίκες τους, με τα παιδιά τους και μαζί με τις φαμίλιες που τους ακολούθησαν , 300 άτομα, αφού φόρτωσαν μια καμπάνα, μια σημαία, πέντε εικόνες κι έναν επιτάφιο μπάρκαραν τέλος του 1675 για την Γένοβα. Από εκεί κατέληξαν στην Κορσική , στην περιοχή της Παόμιας όπου εγκαταστάθηκαν αφού υποχρεώθηκαν πρώτα να αναγνωρίσουν τον Πάπα θρησκευτικό τους αρχηγό.
Οι Κορσικανοί όμως δεν τους είδαν με καλό μάτι και τους ρίχτηκαν, αλλά οι Μανιάτες τους αντιμετώπισαν αποτελεσματικά. Έρχονται περίοδοι ησυχίας έπειτα πάλι τα ίδια, ξαναρχίζει ανάμεσα τους πόλεμος. Στο τέλος οι Μανιάτες , πολιορκημένοι καθώς ήταν στην Παόμια αποφασίζουν ηρωική έξοδο , παίρνοντας σβάρνα τους ντόπιους και πήγαν στο Αιάκειο. Για μια στιγμή σκέφτηκαν να μετοικήσουν στην Ισπανία , αλλά δεν έφυγαν , γιατί στο 1768 η Γένοβα πούλησε στην Γαλλία της Κορσική.
…κι εδώ μπαίνει στη μέση το περιβόητο θέμα της συγγένειας -της εξ αίματος μάλιστα-του Ναπολέοντος Βοναπάρτη με την Μάνη, ένας παλιός θρύλος που από την Κορσική έφτασε στην Ελλάδα , τον οποίον πίστεψαν πολλοί, ήταν η αιτία που ο Σούτσος έγραψε τον γνωστό στίχο ” Ο Κορσικανός ο έχων τον Ταΰγετο πατέρα”!!
Ο Γιώργος Φτέρης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο) γεννήθηκε στη Καρέα της Μάνης και το πραγματικό όνομα του ήταν Γεώργιος Τσιμπιδάρος. Σπούδασε Νομικά. Άρχισε την δημοσιογραφική σταδιοδρομία στο “Θάρρος των Καλαμών”. Εργάσθηκε ακόμα στις εφημερίδες “Ακρόπολη”, ‘Πατρίδα”, Βαλκανικό Ταχυδρόμο” , “Ελεύθερο Τύπο “κ,α. Τιμήθηκε με τις “Ακαδημαϊκές δάφνες” της Σαρβόννης 1930, τον “Ταξιάρχη του φοίνικος” 1965 και το ” Χρυσούν εύσημον της δημοκρατίας” 1966. Πέθανε τον Σεπτέμβριο του 1967.
Πως γεννήθηκε λοιπόν ο θρύλος που παρουσίαζε τον Βοναπάρτη με μανιάτικη καταγωγή, από τους Στεφανόπουλους;
Κατά την παράδοση ένας Στεφανόπουλος , με το όνομα Καλόμερος , πήγε από το Αιάκειο στην Τοσκάνη όπου το όνομα του πήρε ιταλική μορφή, έγινε δηλαδή buonaparte . Αργότερα κάποιος από τον ίδιο κλάδο ξαναγύρισε στο Αιάκειο κι από εκείνον έλεγαν πως κατάγονται οι Βοναπάρτηδες της Κορσικής.
Το βέβαιο είναι -και στηριζόμαστε φυσικά στις πληροφορίες του Βαγιακάκου- ότι τον καιρό που έμειναν οι Στεφανόπουλοι στο Αιάκειο είχαν με τους Βοναπάρτηδες μεγάλες σχέσεις. Η Πανώρια Στεφανοπούλου συνδέονταν στενά με τη Λετίτσια Βοναπάρτη, την μητέρα του Ναπολέοντος . Και στο σπίτι της Πανώριας , όταν ύστερα παντρεύθηκε το Γάλλο Περμόν, προμηθευτή του Γαλλικού στρατού και ζούσε στο Παρίσι , σύχναζε ο νεαρός Ναπολέων, που είχε μάλιστα τον αδερφό της Δημήτριο Στεφανόπουλο κηδεμόνα του στη στρατιωτική σχολή Μπριέν-Λε-Σατώ. Επίσης ο Ναπολέων είχε επηρεαστεί από τη στρατιωτική ζωή που έκαναν οι Μανιάτες, και σε μια πραγματεία του μιλά για τη αγωγή των νέων Μανιατών. ( Memoines sur I education des jeunes Maniotes).Και το σημαντικότερο: Η κόρη της Πανώριας , η Laure, παντρεύθηκε τον υπασπιστή του Ναπολέοντος στρατηγό Ζυνώ, δούκα ντ. Αμπραντές, και είναι η δούκισσα ντ΄Αμπραντές που πρώτη μέρα μέσα στα περίφημα απομνημονεύματα της , αναφέρει την παράδοση ότι οΝαπολέων κατάγονταν από τους Στεφανόπουλους-πράγμα που ο Βαγιακάκος δεν το βρίσκει αληθινό.
Πάντως δεν αμφισβητείται ότι ο Ναπολέων έδειξε ενδιαφέρον για τους Μανιάτες στην Κορσική. Ο Γάλλος στρατηγός Μαρμπέφ που δεν γνώριζε στην Κορσική καλύτερους στρατιώτες πέραν των Μανιατών, έδειχνε σε αυτούς μεγάλη αγάπη και εμπιστοσύνη τόσο που πήρε την απόφαση να τους εγκαταστήσει πάλι κοντά στην Παόμια στο Καργκέζε. Εκεί μεταφέρθηκε από το Αιάκειο ένα μέρος του μανιάτικου πληθυσμού . 100 οικογένειες, 420 ψυχές. Και στην νέα του εστία οι Μανιάτες είχαν πάλι ιστορίες με τους Κορσικανούς, χρόνια πολλά, ώσπου τελικά μόνιασαν σε σημείο που έκαναν και μικτούς γάμους. Τότε όμως άρχισε λίγο-λίγο η διαρροή των εποίκων της Κορσικής, μερικοί Μανιάτες πήγαν στο Αλγέρι όταν έγινε γαλλικό κι έχτισαν το νέο Καργκέζε, κι άλλοι πέρασαν στην μητροπολιτική Γαλλία, στο Παρίσι, στην Τουλούζη, κι αλλού σαν Γάλλοι πολίτες.
Σήμερα ο μανιάτικος πληθυσμός υπολογίζεται σε 150 άτομα , ενώ το καλοκαίρι ανεβαίνει σε 300.Όλοι μιλούν γαλλικά κι αυτοί που μιλούν ελληνικά δεν φτάνουν τους 10!!
Εκείνο που διατηρείται είναι η λειτουργία η ελληνική. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι οι έποικοι διατηρούν τα πρώτα τους επώνυμα , που λήγουν σε -άκης . (Βολυμάκης, Γαριδάκης, Δαμηλάκης, Παπαδάκης, Πουλημενάκης, Καλαποθάκης κλπ. Το ίδιο και με τα βαπτιστικά.
Οι ναοί, οι εικόνες που ήρθαν από την Μάνη , μια παλιά σημαία που ξεδιπλώνεται την Δευτέρα του Πάσχα, αυτά μένουν ίδια. Και μέσα σε μια πινακίδα δυο σελίδων γραμμένες στα γαλλικά που έχουν βάλει οι Έλληνες του Καργκέζε στην πόρτα της εκκλησιάς των για να μαθαίνουν τα παιδιά που βρίσκεται η ρίζα της γενιάς τους.
Τούτο το σύντομο ιστορικό της πινακίδας το συνεχίζει ένα ποίημα , γραμμένο γαλλικά, που τελειώνει με τους στίχους:
” Κι αυτό που υπήρξε ως τώρα με τιμή
-αυτό που πρέπει να μείνει: χωριό ελληνικό και γαλλικό-
είναι ο τίτλος της δόξας του και ο δικός μας επίσης”
Κείμενο : Γεώργιος Φτέρης ( Βιβλίο: Μάνη Πατρίδα μου .Αθήνα 1981)
