Στην καρδιά της Μάνης, εκεί όπου η πέτρα συναντά τη θάλασσα και η παράδοση σφυρηλατείται στο πέρασμα των αιώνων, ανθίζει μια γλώσσα μοναδική, γεμάτη ιδιωματισμούς που σιγά σιγά χάνονται στο χρόνο. Για τους ντόπιους, αυτές οι μανιάτικες λέξεις και φράσεις είναι σαν κλειδιά που ανοίγουν πόρτες σε αναμνήσεις, σε γέλια κρυφά πίσω από τις πιθάρες της γιαγιάς και του παππού, σε έναν κόσμο αυθεντικό και άγριο.
Ποιος Μανιάτης δεν θυμάται να ακούει τους δικούς του να μιλούν αυτή τη βαριά, μελωδική διάλεκτο και να μην καταλαβαίνει λέξη; Αυτοί οι ιδιωματισμοί, τόσο ζωντανοί για τους ντόπιους, συχνά έμοιαζαν με έναν κρυφό κώδικα για τους νεότερους. Ας ανασύρουμε μερικές χαρακτηριστικές λέξεις και φράσεις της Μάνης που ξυπνούν τη νοσταλγία και μας συνδέουν με τις ρίζες μας, ακόμη κι αν κάποιες τις χρησιμοποιούμε ακόμα μεταξύ μας:
Κορώνα μου: Η απόλυτη προσφώνηση στην Μάνη! Ένας τρόπος να απευθυνθείς σε κάποιον, ακόμη κι αν το όνομά του σου διαφεύγει. «Κορώνα μου» – στολίδι μου, κόσμημά μου, ομορφιά μου. Για τις γυναίκες, γινόταν «κορωνίτσα μου», με την ίδια τρυφερή έννοια. Πολλοί συνδέουν αυτή τη λέξη με τη συμπάθεια των Μανιατών για τον Βασιλιά, αλλά πρόκειται και για μια αρχαία λέξη με λατινικές ρίζες, αν και στη Μάνη μάλλον επικράτησε η πρώτη της έννοια.
Κοτρωνιά: Μια απειλή, συχνά αλληγορική, για χτύπημα με πέτρα. «Να φάεις μια κοτρωνιά στο κεφάλι να ζε που εγώ, που κάνεις ότι τα ξέρεις όλα!»
Καζίκα: Αυτά τα ψηλά, εύθραυστα σαν παλούκια φυτά που συναντάμε στα λαγκάδια. Παιδικό παιχνίδι στην πορεία προς το χωράφι.
Καταπά / Έλα πα: Ένα ζεστό «έλα εδώ!» που όλοι έχουν ακούσει στη Μάνη. «Έλα κορώνα μου καταπά!»
Καμπώνομαι: Σιωπώ. «Καμπώσου μωρή που νομίζεις ότι τα ξέρεις ούλα!» – Σώπασε!
Κρόου: Κουτουπώ, χτυπώ. «Κρόου την πόρτα και δεν ανοίγει κανείς!», «Τον έκρουα μέχρι το βράδυ μα δεν καταλάβαινε τίποτα!» (Τον μάλωνα, τον έδερνα).
Κακοπάτζαλος: Αδέξιος στη συμπεριφορά, ακοινώνητος. «Καλός είναι τούτος μα κακοπάτζαλος.»
Καλεστική: Η πρόσκληση σε ένα χαρούμενο γεγονός, όπως γάμος ή αρραβώνας.
Ιχιτά μου: Μια ειρωνική ευχαρίστηση. «Έπεσε και χτύπησε; ίχιτα μου καλά να πάθει.»
Κακαγροίκητος: Ο «αγριάνθρωπος», απείθαρχος και αυθόρμητος. «Ποίος ο μπάρμπα Ποτιάς; Α πα πα ευτούνος είναι κακαγροίκητος, παναγία μου!»
Καβούτσι / Καβουτσάκι: Αδερφός ή αδερφή (χαϊδευτικά: αδερφάκι).
Καβελλαρώνου: Επιτίθεμαι, ορμώ. «Τονε καβελλαρώνου που λες και τονε κάνω μαύρονε στο ξύλο!»
Ανακωλωνόμαι: Πέφτω κάτω, σκορπώ. «Κάνει ο γάδαρος μια απότομη κίνηση και ανακωλώνομαι κορώνα μου και σπάω τα πλευρά μου ένα προς ένα», «πρόσεχε στον τοίχο που ανεβαίνεις μην ανακωλωθείς!»
Καμπωχιάρης: Σιωπηλός ή κρυμμένος. «Άστον ευτούνο βρε, είναι καμπωχιάρης τι να τονε πάρουμε μαζί μας!»
Καρκατσίλα: Η κουτσουλιά. «Επερπατούσα στο χωράφι και μου΄ρθε μια καρκατσίλα, να με το συμπάθειο!»
Κιαπέου: Και μετά, ύστερα τι έγινε;
Καμπουρίζου: Κακολογώ, ειρωνεύομαι κάποιον.
Καμπινάρι: Όταν αφήνουμε το σπίτι ανασφάλιστο. «Άφησε το σπίτι καμπινάρι και έφυγε.»
Και φυσικά, δύο πιο διαδεδομένες φράσεις που προκαλούν γέλιο: «Ζ΄αγαπού μ΄αγροικάς;» (Σ΄αγαπάω μ΄ακούς;) και «Είχε ο λίακας κεφάλι; Ναι κορώνα μου τη Λαμπρή φορούσε φέσι» (όπου λίακας είναι ο Ηλίας!).
Το λεξιλόγιο της Μάνης είναι ανεξάντλητο, γεμάτο λέξεις και φράσεις που κουβαλούν την ιστορία και την ψυχή αυτού του μοναδικού τόπου. Σίγουρα κι εσείς θυμηθήκατε πολλές ακόμη από τις φωνές της γιαγιάς, της μαμάς, του παππού. Αυτή η γλωσσική κληρονομιά είναι ένα κομμάτι της ταυτότητάς μας, μια γέφυρα προς το παρελθόν που αξίζει να διατηρήσουμε ζωντανή.
Όμορφη Μάνη