Ο αυγουστιάτικος ήλιος χρύσιζε τη Μάνη, καθώς αφήναμε πίσω τη ζωντάνια του τουριστικού πλήθους και ανηφορίζαμε προς μια άλλη, πιο αυθεντική εμπειρία. Στην καρδιά της Πελοποννήσου, αυτός ο τόπος άγριας ομορφιάς, σπαρμένος με πετρόκτιστους οικισμούς που σκαρφαλώνουν στις πλαγιές και επιβλητικούς μανιάτικους πύργους που στέκουν σαν σιωπηλοί φρουροί του χρόνου, μας καλούσε να ανακαλύψουμε τα μυστικά του.
Η βαθιά πίστη των Μανιατών ήταν επίσης έκδηλη παντού, με τις αμέτρητες βυζαντινές εκκλησίες και τα μοναστήρια να κοσμούν κάθε γωνιά της περιοχής. Σαν μικρές όασεις πνευματικότητας, στέκουν ανάμεσα στην άγρια ομορφιά του τοπίου, θυμίζοντας μια μακραίωνη παράδοση.
Σε αυτό το πνεύμα αναζήτησης, τρία χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το Νέο Οίτυλο, κάνοντας μια παράκαμψη από τον επαρχιακό δρόμο προς Καλαμάτα, βρεθήκαμε μπροστά στη Μονή Ντεκούλου. Σκαρφαλωμένη στο πόδι του βράχου του Οιτύλου (του Βοίτυλου του Ομήρου), πάνω από το γαλήνιο Καραβοστάσι, η θέα της προς τον Μεσσηνιακό κόλπο ήταν μαγευτική. Η στρατηγική της θέση ήταν προφανής, καθώς από εκεί μπορούσε κανείς να εποπτεύει όλο τον όρμο, ενώ ανατολικά διακρίνονταν τα ερείπια του ιστορικού Κάστρου Κελεφά.
Ένας σύντομος, ευχάριστος δρόμος μας οδήγησε στην είσοδο της Ιεράς Μονής. Μια μικρή όαση πρασίνου, με πεύκα και φραγκοσυκιές να κρέμονται στην πλαγιά, μας υποδέχτηκε σαν μια ευχάριστη έκπληξη. Η ίδια η Μονή, στην πρώτη ματιά, έμοιαζε επιβλητική και γεμάτη ιστορία.
Στην είσοδα μας υποδέχτηκε η κυρία Ελένη Δεκούλου, μια κομψή και ευγενική παρουσία, κάτοικος ενός σπιτιού που έμοιαζε φυσική συνέχεια της Μονής. Μας εξήγησε με καλοσύνη ότι είναι απόγονος της ιστορικής οικογένειας των Δεκουλιάνων, με ρίζες στην εξελληνισμένη φλωρεντινή οικογένεια των Μεδίκων, και είναι εκείνη που φροντίζει για την υποδοχή των επισκεπτών. Με το κλειδί της Μονής στην κατοχή της, ήταν πρόθυμη να μας ξεναγήσει σε αυτόν τον τόπο με τη μακραίωνη ιστορία.
Μέσα στη Μονή, μάθαμε ότι είναι τρισυπόστατη, αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή, τον Άγιο Παντελεήμονα και τον Άγιο Νικόλαο, και κοσμείται με εντυπωσιακές τοιχογραφίες του Αναγνώστη Δημαγγελαία του 1765. Η ίδρυσή της, όπως μας εξήγησε η κυρία Δεκούλου, χρονολογείται επίσης γύρω στο 1765 από τον Επίσκοπο Μάϊνης Δανιήλ και τον αδελφό του Νικηφόρο, μέλη της οικογένειας Δεκούλου. Τα περίτεχνα ξυλόγλυπτα – το τέμπλο, το κιβώριο της Αγίας Τράπεζας, ένα κηροπήγιο και ένα μανουάλι – αποτελούν εξαιρετικά δείγματα της εκκλησιαστικής τέχνης της εποχής.
Το βλέμμα μας αιχμαλώτισε το ξυλόγλυπτο τέμπλο, σκαλισμένο με λεπτομέρεια σε ξύλο καλυμμένο με γύψο και επιχρυσωμένο. Οι ανάγλυφες παραστάσεις με αμπέλια, λιοντάρια και λουλούδια ήταν εντυπωσιακές. Πάνω από την είσοδο του Ιερού, δύο Άγγελοι κρατούσαν την εικόνα του Χριστού, ενώ τα καντήλια κρέμονταν από τέσσερα περιστέρια, και άλλα δύο έμοιαζαν να κατεβαίνουν από ψηλά.
Περπατώντας στο εσωτερικό, αριστερά αντικρίσαμε αναπαραστάσεις θαυμάτων του Χριστού και μαρτυρίων Αγίων, με πιο συγκλονιστική ίσως αυτήν της Αγίας Αικατερίνης. Δεξιά, μοναδικές τοιχογραφίες αφηγούνταν την πορεία του ανθρώπου από τη δημιουργία μέχρι τις συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος. Ο δυτικός τοίχος ήταν καλυμμένος από τη Σταύρωση και τη Δευτέρα Παρουσία, με τον Παράδεισο και την Κόλαση να στέκουν αντικριστά. Στο κέντρο, ο Ζυγός της Δικαιοσύνης ζύγιζε τις πράξεις των ανθρώπων, καθορίζοντας την τύχη τους.
Σηκώνοντας το βλέμμα προς τον θόλο, αντικρίσαμε μια σπάνια τοιχογραφία: τον Ζωδιακό Κύκλο να περιβάλλει την εικόνα του Χριστού, πλαισιωμένο από πλήθος προσωπογραφιών. Κάτω από τα στασίδια, σκηνές κολαζομένων με τις τιμωρίες τους κυριαρχούσαν.
Πίσω από την Αγία Τράπεζα, ο επισκοπικός θρόνος και κάτω από αυτόν δύο μεγάλα φίδια που ενώνονται, ενώ στο ιερό δέσποζε μια ακόμα πιο σπάνια τοιχογραφία του Δίκαιου Μελχισεδέκ.
Μάθαμε ότι η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της Μονής παραμένει άγνωστη, αλλά μια επιγραφή μαρτυρούσε την ανακαίνισή της το 1765. Η ιστορική σημασία της Μονής ήταν μεγάλη, καθώς το 1770 φιλοξένησε την υπογραφή της συνθήκης μεταξύ των Μανιατών και του Ορλώφ, που οδήγησε στα Ορλωφικά.
Ξεχωριστή εντύπωση μας έκανε η τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ με τον διάβολο ζωγραφισμένο στο στήθος του. Αναρωτηθήκαμε για την ερμηνεία αυτής της ασυνήθιστης απεικόνισης και στραφήκαμε στον κύριο Γεώργιο Δημακόγιαννη, εκδότη της “Αδούλωτης Μάνης” και βαθύ γνώστη της ιστορίας της περιοχής.
Ο κύριος Δημακόγιαννης μας φώτισε τη μοναδική θέση του Άρχοντα Μιχαήλ στην παράδοση της Μάνης. “Ταξιάρχες, Ασώματοι, Άϊ Στράτηγοι… Ο «Χάρος», ο «Δράκος», ο «Άγιος της Μάνης»…”, μας είπε, περιγράφοντας τις πολλές μορφές με τις οποίες είναι γνωστός ο Αρχάγγελος στην περιοχή.
Μας μίλησε για τους πολυάριθμους ναούς και τις εντυπωσιακές παραδόσεις που τον περιβάλλουν, καθώς και για τις μοναδικές τοιχογραφίες του σε περίπου σαράντα παλαιούς ναούς σε όλη τη Μάνη. Αυτές οι απεικονίσεις, από τους Δολούς μέχρι το Ταίναρο, τον παρουσιάζουν με αποτροπαϊκά σύμβολα δράκους, το σπαθί της δικαιοσύνης και το φασκιωμένο βρέφος που συμβολίζει την Ψυχή, ενώ κάτω στα πόδια του εικονίζεται ο αμαρτωλός.
Η παρουσία του διαβόλου στο στήθος του, λοιπόν, μπορεί να ερμηνευτεί στο πλαίσιο αυτής της πλούσιας παράδοσης, ως σύμβολο της νίκης του Αρχαγγέλου ενάντια στο κακό.
Ο ήλιος άρχισε να γέρνει, βάφοντας τον Μεσσηνιακό κόλπο με ένα πορφυρό χρώμα. Χαιρετήσαμε την κυρία Ελένη, ευγνωμώντας την για τη ζεστή υποδοχή και την ιστορική ξενάγηση. Φεύγοντας, μάθαμε ότι η μνήμη της Μονής γιορτάζεται με μια μεγάλη λειτουργία την ημέρα της εορτής της Ζωοδόχου Πηγής.
Κατηφορίζοντας προς το Νέο Οίτυλο, νιώθαμε πλημμυρισμένοι από εικόνες και γνώσεις. Η επίσκεψη στη Μονή Ντεκούλου, η γνωριμία με την εξαιρετική κυρία Δεκούλου και η ιστορία αυτού του τόπου γέννησαν μέσα μας την επιθυμία για μια σύντομη επιστροφή σε αυτό το αριστούργημα της μανιάτικης γης.
